της Γεωργίας Κριεμπάρδη
Οι πόλεις είναι για τους ανθρώπους και όχι για τα αυτοκίνητα. Οι δρόμοι είναι για επικοινωνία και όχι πεδίο ανταγωνισμού και εκτόνωσης. Ο δημόσιος χώρος ανήκει σε όλους. Καμιά ανθρώπινη απώλεια -θάνατος ή αναπηρία δεν μπορεί να προβάλλεται ως αποδεκτή, σαν αναπόφευκτο τίμημα της «ανάπτυξης». Φέτος, κεντρικό θέμα της Ημέρας Μνήμης έχει τεθεί εκείνο της Δικαιοσύνης. «Η κατάσταση που υπάρχει στη χώρα μας στο δικαστικό επίπεδο ουσιαστικά νομιμοποιεί τον φόνο κι επιπλέον αποτελεί μια βασανιστική και προσβλητική διαδικασία για τα θύματα και τις οικογένειες τους» αναφέρει μεταξύ άλλων η επίσημη ανακοίνωση ο Πανελλαδικός σύλλογος SOS Τροχαία Εγκλήματα, που δημιουργήθηκε το 2010.
Λανθασμένη οδική κουλτούρα, λάθος πρότυπα και μια Δικαιοσύνη που αντιμετωπίζει τα τροχαία σαν «τυχαία γεγονότα που ήταν μοιραίο να γίνουν» κι άρα πλημμελήματα
Το πρόβλημα στους δρόμους είναι πολύπλευρο. Δεν είναι θέμα ατομικής ευθύνης, αν θέλουμε να βελτιωθεί ή και λυθεί κάτι αποτελεσματικά. Είναι ζήτημα συλλογικό, κοινωνικής ευθύνης, νοοτροπίας. Για την Ημέρα Μνήμης ο σύλλογος προγραμματίζει ταυτόχρονες εκδηλώσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο Κρήτης, Αλεξανδρούπολη. Στο ΤΡΡ μιλούν μέλη του συλλόγου. Ο Αλέξης Μπένος από τη Θεσσαλονίκη, είναι από την αρχή της δημιουργίας του συλλόγου μέλος του. Στη δική του περίπτωση, το θύμα ήταν ο γιος του κουμπάρου του. Ήταν 12 τα μεσάνυχτα, στο κέντρο της Αθήνας, όταν αυτοκίνητο παραβίασε τον κόκκινο σηματοδότη και με ταχύτητα 150 χλμ έπεσε πάνω στο αυτοκίνητό του και τον σκότωσε. «Δυστυχώς κινητοποιηθήκαμε στο κομμάτι της ενημέρωσης και της πρόληψης αφού είχαμε θύμα. Κι αυτό λέμε στον κόσμο: μην περιμένετε να έχετε θύμα για να κινητοποιηθείτε, το θέμα είναι να προλάβουμε μη θρηνήσουμε κι άλλα θύματα. Και πρακτικά, είναι αδιέξοδο να γκρινιάζουμε στον καθένα που έχει λάθος οδική συμπεριφορά. Πρέπει να φτιάξουμε οδική κουλτούρα συλλογικά, είναι θέμα ολόκληρης της κοινωνίας» τονίζει
Αναφέρεται σε ένα πολύ φτωχό νομικά πλαίσιο. Ένα πλαίσιο που δεν προστατεύει τα θύματα. Δεν προλαμβάνει. Η σημερνή νομοθεσία επιτρέπει τον χαρακτηρισμό όλων των τροχαίων εγκλημάτων ως πλημμελημάτων οφειλόμενων σε αμέλεια. Είτε αυτά πραγματοποιούνται από δράστες που παραβιάζουν τα όρια ταχύτητας, είτε τα όρια αλκοόλ στο αίμα, είτε εγκαταλείπουν τα θύματα τους, είτε δεν έχουν άδεια οδήγησης, είτε είναι υπότροποι. «Αν εγώ θέλω να σας σκοτώσω και το κάνω με όπλο και με πιάσουν, θα μου πάρουν το όπλο και θα μπω φυλακή για κακούργημα. Αν σας σκοτώσω με το αυτοκίνητο, δε θα μου πάρουν το δίπλωμα και δε θα με βάλουν φυλακή -το πολύ να είναι η ποινή 18 μήνες με αναστολή. Κι αυτό γιατί στην πράξη μπαίνει η έννοια της “αμέλειας”. Δεν υπάρχει σαφής τήρηση των παραβάσεων. Ακόμα κι όταν κάποιος είναι στο κινητό όταν οδηγεί ή είναι μεθυσμένος, δεν του επιβάλλεται πρόστιμο, δεν υπάρχει “επίπληξη” κι άρα δεν καταλαβαίνει ότι έκανε κάτι εγκληματικό». Αναφέρεται, βέβαια, και στο θέμα της εγκατάλειψης. «Αν σας χτυπήσω και φύγω, είναι εγκατάλειψη θύματος, και τιμωρείται. Αν σας χτυπήσω με το αυτοκίνητο και σας παρατήσω είναι πλημμέλημα και περνάω τυπικά μια δικάσιμο με ποινή με αναστολή, το πολύ πολύ».
Ο κ. Μπένος κάνει λόγο για μια ολόκληρη λανθασμένη κουλτούρα. «Εδώ και χρόνια, δεν έχει εμπεδωθεί ότι σε κατοικήσιμη περιοχή, σε πόλη με οχήματα ,ανθρώπους, κατοικίδια, σχολεία το όριο ταχύτητας πρέπει να είναι τα 30 χλμ. Παλεύουμε χρόνια να μας ακούσουν οι πολιτικοί…». Καταλήγει, τονίζοντας πως ολόκληρη η χώρα είναι «φτιαγμένη υπό τη δικτατορία του αυτοκινήτου». Για να κάνεις το οτιδήποτε, είτε θέλεις να πας σε μια θεωρητικά κοντινή απόσταση ή πιο μακριά, πρέπει να πάρεις το αυτοκίνητο. «Θα μπορούσαμε να έχουμε ένα καλό δίκτυο ΜΜΜ, καλά τρένα και προαστιακό, να εξυπηρετούν ουσιαστικά» υπογραμμίζει και προσθέτει πως «ακόμα ένα σημαντικό θέμα είναι τα πρότυπα και τι συμπεριφορά βλέπουν τα παιδιά από τους γονείς και τη μιμούνται. Επίσης, στις διαφημίσεις για αυτοκίνητα, για παράδειγμα, στην τηλεόραση, τα δείχνουν πάντα να τρέχουν πολύ, αφήνοντας να εννοείται ότι “δείτε πόσο καλό αυτοκίνητο είναι και πόσο γρήγορα πάει”».
Ο Μανώλης Σταυρουλάκης είναι ιδρυτικό μέλος του συλλόγου, από την Κρήτη. Μιλάει εκτενώς για το πόσο κοστίζει η Δικαιοσύνη τελικά και τι μένει πίσω μετά από ένα τροχαίο. «Είναι σα να σκάει μια βόμβα στο σπίτι σου. Είναι ένας βίαιος θάνατος. Δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις τι συμβαίνει και πώς συνεχίζει εσύ». Το τροχαίο που επισκίασε την οικογένεια του έγινε το 2005. Το 2017 τελεσιδίκησε η υπόθεση από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Τόσα χρόνια ψυχική φθορά και δικαστικά έξοδα. Εξηγεί, ωστόσο, πως ένα τροχαίο λήγει δικαστικά μετά από περίπου 4-5 χρόνια, που και πάλι είναι πάρα πολύ μεγάλο διάστημα. Και είναι επίπονο. «Μετά το τροχαίο, κανείς δυστυχώς δεν ασχολείται με τις οικογένειες που μένουν πίσω. Εμείς μαζευτήκαμε, είμαστε περίπου 250 ενεργά μέλη στον σύλλογο και υπάρχει και ομάδα ψυχολόγων που παρέχει και στήριξη στις οικογένειες, και προσπαθούμε να αναδείξουμε τα κακώς κείμενα γύρω από το ζήτημα. Το θέμα είναι να αποτρέψουμε τις αιτίες. Δεν είναι θέμα ρεβανσισμού, να τιμωρήσουμε εκδικητικά τον δράστη, αλλά πρέπει να καταλάβει τα λάθη του ο οδηγός που κάνει εγκληματικές ενέργειες. Αν και υπάρχουν νόμοι που μπορούν να ενεργοποιηθούν, οι πολιτικοί δεν το κάνουν. Αντιμετωπίζεται σαν ένα τυχαίο γεγονός, σα να ήταν της μοίρας, ενώ εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε τα τροχαία. Ο δράστης δεν έχει καμία επίπτωση. με το νομικό μας πλαίσιο, και το θύμα είναι στο χώμα». Η Κρήτη είναι πρωταθλήτρια στα τροχαία. Ο κ. Σταυρουλάκης δίνει μία εξήγηση. «Στην Κρήτη υπάρχει λίγο περισσότερο θράσος, λίγο περισσότερο αλκοόλ -και οι νέοι πίνουν πολύ- και παράγονται τροχαία. Ειδικά αν δείτε πώς οδηγούν εδώ στα χωριά ή έξω από τα σχολεία… Ταχύτητα, καμία ασφάλεια, ποτό…».
«Πολλές ζωές σώζονται αν πάρουμε τα σωστά μέτρα»
Η Καίτη Μακρή, μέλος του συλλόγου από την Αλεξανδρούπολη, έχασε τον γιο της στην άσφαλτο σε ηλικία 20 ετών. «Πήρε το αυτοκίνητο από τον πατέρα του, χωρίς να το γνωρίζω, δεν είχε δίπλωμα …και κατέληξε εκεί. Τον πήρε ο ύπνος από κούραση». Η ίδια αναγνωρίζει το λάθος κι επισημαίνει μάλιστα πως «πολλοί γονείς δυστυχώς επιτρέπουν στα παιδιά τους να οδηγούν έτσι για να “ανδρειωθούν”». «Βλέπουμε παιδιά στον δρόμο με πατίνια. “Δώρο Χριστουγέννων από τους γονείς” λένε, χωρίς καμία οδική ενημέρωση. Είναι σα να τους δίνουν πιθανόν εισιτήριο για τον θάνατο. Βλέπουμε σπάνια δικυκλιστές με κράνος. Βλέπω γονιό να φοράει κράνος με δύο παιδιά και χωρίς κράνος εκείνα πάνω στο μηχανάκι και πηγαίνω τα πιάνω και τους λέω “γιατί αφήνετε αυτόν τον δολοφόνο να οδηγεί και να σας βάζει πάνω;”. “Είναι ο μπαμπάς” μου λένε. Εκείνος παρεμβαίνει. “Δε μιλάω σε εσάς, έχετε άγνοια σε ζητήματα οδικής ασφάλειας, είστε ακατάλληλος”. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να έχουν φωνή κι είναι υποχρέωση της Πολιτείας να τους παρέχει σχετική υποχρεωτική εκπαίδευση στο σχολείο. Κι όταν μου λένε τι θέλω και ανακατεύομαι, απαντώ πως είναι σα να βλέπεις σκοτωμένο στον δρόμο και να τον προσπερνάς».
Στον κόσμο:
•Ένας νεκρός στην άσφαλτο κάθε 24 δευτερόλεπτα
•150 νεκροί κάθε μία ώρα
•1.350.000 άνθρωποι νεκροί και πολλαπλάσιοι ανάπηροι κάθε χρόνο από τροχαίες συγκρούσεις
•Πάνω από το 50% των θυμάτων είναι ευάλωτοι χρήστες: πεζοί, ποδηλάτες, δικυκλιστές
•Το 93% των θυμάτων είναι πολίτες χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος
Στη χώρα μας:
•Το 2021 (608 νεκροί) στην 22η χειρότερη θέση σε αριθμό θυμάτων ανάμεσα στις 27 χώρες της ΕΕ
•Επί δεκαετίες στις πρώτες θέσεις σε αριθμό νεκρών και αναπήρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση
•Πιθανότητα θανάτου στο οδικό δίκτυο: τετραπλάσια από ότι στη Νορβηγία, τριπλάσια από τη Μάλτα και την Σουηδία, υπερδιπλάσια από την Ελβετία, τη Δανία και το Ην. Βασίλειο. Μάλιστα, το 2019 η Νορβηγία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που ολόκληρο το χρόνο δεν είχε κανένα παιδί νεκρό από τροχαίο.
Οι ασφαλέστερες κυκλοφοριακά χώρες της Ευρώπης έχουν πολύ χαμηλότερα όρια ταχύτητος και στους αυτοκινητόδρομους από τα 130 km/h που έχουμε εμείς. Νορβηγία:100, Σουηδία 110, Ηνωμένο Βασίλειο 112, Ελβετία 120 km/h. Επίσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μια μείωση της Μέσης Ταχύτητας στο Δίκτυο της Κυκλοφορίας κατά 5% θα σημάνει περιορισμό των θυμάτων κατά 30%. Αν το Στρατηγικό Σχέδιο υιοθετούσε μόνο αυτή τη θέση θα γίνονταν πραγματικότητα ο στόχος που θέτει για μείωση των θανάτων κατά 30% μέχρι το 2025 και κατά 50% μέχρι το 2030.
Όσον αφορά το ζήτημα του αλκοόλ, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, και Τσεχία έχουν ήδη θεσπίσει το Μηδενικό Αλκοόλ, ενώ Εσθονία, Σουηδία, Νορβηγία, Πολωνία έχουν όριο 0.2 gr/L και η Λιθουανία 0.4gr/L. Η θέση του συλλόγου είναι η άμεση θέσπιση της Μηδενικής ανοχής, σαν άμεσο προληπτικό μέτρο, αυτονόητο όταν όλοι συμφωνούμε για την ραγδαία εξάπλωση της χρήσης του από τους οδηγούς.
Σχετικά με την Ημέρα Μνήμης και τις εκδηλώσεις του συλλόγου
Η τρίτη Κυριακή του Νοεμβρίου κάθε έτους μετά από απόφαση του ΟΗΕ αποτελεί την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Τροχαίων (WDR). Φέτος είναι η Κυριακή 20 Νοεμβρίου. Είναι μια πολύ σημαντική παγκόσμια εκδήλωση Μνήμης για τα πολλά εκατομμύρια που έχουν σκοτωθεί και έχουν τραυματιστεί σοβαρά στους δρόμους του κόσμου και αναγνώρισης του πόνου όλων των πληγέντων θυμάτων, οικογενειών και κοινοτήτων. Εκατομμύρια προστίθενται κάθε χρόνο σε αμέτρητα εκατομμύρια που ήδη υποφέρουν: ένα πραγματικά τεράστιος συσσωρευμένος φόρος.
Η Παγκόσμια Ημέρα που είναι κάθε χρόνο η Τρίτη Κυριακή του Νοέμβρη έχει πια μακρά ιστορία:
– Από το 1995, οργανώσεις θυμάτων τροχαίων της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θυμάτων Τροχαίων (FEVR) ξεκίνησαν εκδηλώσεις αυτήν την Ημέρα – αρχικά ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης, αλλά σύντομα ως Παγκόσμια όταν άρχισαν να συμμετέχουν οργανώσεις θυμάτων από την Αφρική, τη Νότια Αμερική και την Ασία.
– 10 χρόνια αργότερα – στις 26 Οκτωβρίου 2005 – η Παγκόσμια Ημέρα υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως «η κατάλληλη αναγνώριση για τα θύματα τροχαίων ατυχημάτων και τις οικογένειές τους».
– Από τον Αύγουστο του 2021 προκειμένου να διασφαλιστεί η αυτονομία της και μια πολύ ευρύτερη εμβέλεια μέσω συστηματικής προβολής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και βοήθειας και συμβουλών στους διοργανωτές, η Παγκόσμια Ημέρα καταχωρήθηκε σαν Ίδρυμα.
– Τώρα η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης τιμάται σε όλες τις ηπείρους – όχι μόνο από οργανώσεις θυμάτων και Μη κυβερνητικές Οργανώσεις που υποστηρίζουν την οδική ασφάλεια και τα
θύματα των τροχαίων, αλλά και από κυβερνήσεις και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.
– Στην χώρα μας μετά από προσπάθεια του SOS Τροχαία Εγκλήματα η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης αναγνωρίστηκε επίσημα από την ελληνική κυβέρνηση το 2011.
