του Θάνου Καμήλαλη

O Γιώργος Μουτάφης είναι στην Ουκρανία εδώ και πάνω από έναν μήνα. Έφτασε στο Κίεβο για αποστολή στις 12 Φεβρουαρίου, δώδεκα μέρες πριν τη ρωσική εισβολή στη χώρα. Η τραγική ειρωνεία είναι πως ενώ παραμένει εκεί, εδώ στην Ελλάδα κάνει πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης το ντοκιμαντέρ του, «the Other Half», που καταγράφει το προσφυγικό δράμα των ανθρώπων που φτάνουν στην Ελλάδα, ξεκινώντας μάλιστα από τις άγνωστες μέρες του 2007-8 και συνεχίζοντας με Ειδομένη, Μόρια και παράνομες επαναπροωθήσεις. Την ώρα που παρουσιάζει ένα έργο ζωής, για τόπους που καταλήγουν οι προσφυγικές ροές, βρίσκεται σε ένα τόπο που δημιουργούνται.

«Είμαι στην Ουκρανία έναν μήνα και τρεις ημέρες. Δυστυχώς τα πράγματα, όπως διαβάζετε και ακούτε, δεν είναι καθόλου καλά. Τις τελευταίες μέρες βομβαρδίζεται και ο Κίεβο. Είναι μία πολύ δύσκολη κατάσταση, όπως και για εμάς, τους δημοσιογράφους. Κάθε μέρα μετριόμαστε και είμαστε λιγότεροι» ανέφερε σε συνέντευξή του στο TPP. «Τώρα που σας μιλάω, υπάρχει πίσω μου στα 10 χιλιόμετρα, μία περιοχή που λέγεται Μπρόβαρι, υπάρχει το Ιρπίν…Κι ακούγονται εκρήξεις. Ποτέ δεν ξέρεις πότε όλο αυτό θα σου χτυπήσει την πόρτα».

Για τον φωτορεπόρτερ, «ο πόλεμος και η προσφυγιά δεν έχουν ζυγαριά. Δεν υπάρχει ζυγαριά, ποιος πόλεμος πονάει πιο πολύ ή ποιος πρόσφυγας είναι πιο πρόσφυγας από τον άλλον. Είναι ένα πράγμα». Μιλάμε για το πώς το ντοκιμαντέρ του, όλα αυτά τα χρόνια, τον έχει αλλάξει ως άνθρωπο και για το πώς ελπίζει, κάτι να αλλάξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το πώς υποδεχόμαστε τους πρόσφυγες, όλους τους πρόσφυγες. «Κανένας δεν φεύγει χωρίς λόγο από το σπίτι του. Κανένας δεν θέλει να βιώσει αυτό το τρομακτικό, που ακούς τη σειρήνα και μετά από 30 δευτερόλεπτα ακούς μία έκρηξη. Το επόμενο είναι, να δεις τον μπαμπά με μια οικογένεια να προσπαθεί να φύγει από τη γειτονιά τους».

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία από τις 24 Φεβρουαρίου όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, με την Ύπατη Αρμοστεία του Οργανισμού για τους πρόσφυγες να κάνει λόγο για «την πιο γρήγορα εξελισσόμενη προσφυγική κρίση που έχει καταγραφεί στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

«Ένα τραύμα που θα τους συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή»

Η Χριστίνα Ψαρρά, Γενική Διευθύντρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, βρίσκεται εδώ και λίγες εβδομάδες στα σύνορα Ουκρανίας – Πολωνίας. «Υπάρχουν καθημερινά ροές, καθημερινά πρόσφυγες περνούν τα σύνορα, όλη τη συνοριακή γραμμή, με αυτοκίνητα, με τρένα. Πολλές μέρες με πολύ κρύο, με ψύχος, με θερμοκρασίες όπως -5 βαθμούς. Υπάρχει πολύ μεγάλο κύμα αλληλεγγύης και από εδώ, τους ντόπιους και από ανθρώπους που έρχονται από κάθε σημείο της Γης» δηλώνει στο TPP.

«Εμείς είμαστε εδώ με κινητή μονάδα, ενώ από τη πρώτη εβδομάδα ενεργοποιήσαμε τον μηχνισμό μας επείγουσας παρέμβασης, για να στείλουμε γιατρούς και ανθρωπιστικό υλικό. Πολλοί από τους ανθρώπους που περνούν είναι με χρόνιες παθήσεις, αρκετά ταλαιπωρημένοι, πολλοί από αυτούς μπορεί έχουν περπατήσει στα σύνορα ακόμα και 15 χιλιόμετρα πεζοί. Κάθε μέρα περνάνε ευάλωτες ομάδες, γυναίκες παιδιά, ηλικιωμένοι» εξηγεί και προσθέτει:

«Όσο περνάνε οι μέρες οι άνθρωποι που βγαίνουν είναι και περισσότερο εκτεθειμένοι στη βία του πολέμου. Είναι σίγουρο ότι οι άνθρωποι που περνούν αυτήν τη στιγμή θα έχουν ένα ψυχολογικό τραύμα που θα τους συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή. Δεν θα φύγει αυτό, δεν θα ξεπεραστεί εύκολα. Συνήθως αυτό που βλέπουμε σε παρόμοιες καταστάσεις είναι ότι υπάρχει αυτό το αίσθημα επιβίωσης. Οι άνθρωποι προσπαθούν να δουν πού θα πάνε, τι θα κάνουν πώς θα συνεχίσουν. Αυτό που έχει σημασία είναι οι μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις υποστήριξης των ανθρώπων, κυρίως των παιδιών».

«Οι ομάδες μας είναι σε όλα τα σημεία της Ουκρανίας. Για εμάς, όπως σε όλες τις παρόμοιες καταστάσεις, οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι δεν είναι πανάκεια, οι άνθρωποι. Οι άμαχοι πληθυσμοί πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άμαχοι πληθυσμοί. Πολλές φορές ότι έχουμε δει ότι μετά το άνοιγμα των ανθρωπιστικών διαδρόμων, οι περιοχές που βομβαρδίζονται αφανίζονται.»

«Παντού είναι δραματική η κατάσταση. Ακόμα και η πρόσβαση στην ιατρική βοήθεια, ή η διοχέτευση ανθρωπιστικών υλικών, πολλές φορές καθίστανται αδύνατες, λόγω πυρών.Σε περιοχές όπως η Μαριούπολη όμως, δεν υπάρχει πρόσβαση σε ρεύμα και νερό, σε βασικά αγαθά, πολλές μέρες»

Σε ηχητικό που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη, η Kate White, Υπεύθυνη Επείγουσας Παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα μιλάει για την ανθρωπιστική κρίση στη Μαριούπολη. Άνθρωποι σε εντελώς ανθυγιεινές συνθήκες, χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό για περίπου μία εβδομάδα, με κίνδυνο σοβαρών ασθενειών, χωρίς επικοινωνία για το τι συμβαίνει, χωρίς είδη πρώτης ανάγκης και φάρμακα.

Σε ερώτηση για την ανατολική Ουκρανία, και τις συγκρούσεις πριν τη ρωσική εισβολή, η κ.Ψαρρά τονίζει πως σε περιοχές όπως το Νονμπάς και το Ντονέτσκ, μολονότι τώρα ήρθε η ολομέτωπη σύγκρουση, « η έκθεση στη βία και οι ένοπλες συγκρούσεις δεν είναι κάτι καινούριο, είναι κάτι αρκετά γνώριμο». Η Γ.Χ.Σ είχαν αναπτύξει εξάλλου προγράμματα στην περιοχή κυρίως από το 2014 και έπειτα.

«Ως Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαμε δράση στην Ουκρανία και πριν τον πόλεμο. Σε περιοχές όπως το Ντονμπάς και το Ντονέτσκ, τα προγράμματά μας αναπτύχθηκαν πολύ περισσότερο από το 2014-2015 και μετά. Για την ανατολική Ουκρανία, η έκθεση στη βία και οι ένοπλες συγκρούσεις δεν είναι κάτι καινούριο, είναι κάτι αρκετά γνώριμο. Δεν ξέρω όμως αν κάποιος περίμενε εκεί μία ολομέτωπη εμπόλεμη σύγκρουση. Στην ανατολική Ουκρανία πάντως προετοιμαζόμασταν πάντοτε για το χειρότερο, όπως και ο κόσμος εκεί» αναφέρει συγκεκριμένα.

Αν ο φωτορεπόρτερ κρατούσε μία εικόνα από ό,τι έχει παρατηρήσει τόσες εβδομάδες στην Ουκρανία, αυτή θα ήταν, όπως λέει χωρίς δεύτερη σκέψη, η βουβή αποχώρηση των προσφύγων, ο βουβός θρήνος. «Αυτό που μου έχει κάνει εντύπωση, είναι ότι φεύγουνε κλαίγοντας από μέσα τους. Δεν ακούγεται κιχ. Στοιβάζονται στα τρένα για να φύγουν από τη χώρα και δεν ακούγεται κιχ. Το λέω και ανατριχιάζω, αν θυμάμαι μετά ένα πράγμα από τη συγκεκριμένη αποστολή, είναι αυτή η ησυχία, αυτός ο βουβός θρήνος. Μπαίνουν, σπρώχνονται, στοιβάζονται και δεν ακούς τίποτα. Δεν ακούς παιδάκι να κλαίει. Με μία αξιοπρέπεια… Χαιρετάνε τον μπαμπά τους που έχει μείνει πίσω και είναι βουβά. Είναι ανατριχιαστικό αυτό, να το βλέπεις, να το βιώνεις».