Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο, αυτή τη στιγμή, σοφότερος και πιο έμπειρος διπλωμάτης επί του πλανήτη, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Τζαβάντ Ζαρίφ, ανακοίνωσε την νέα, πολυμέτωπη και πολυετή συνεργασία του Ιράν με την Κίνα. Από όσα έχουν δει τη δημοσιότητα, και είναι πολλά και ενδιαφέροντα, η συμφωνία των δύο κρατών επεκτείνεται σε βάθος εικοσιπενταετίας. Εικοσιπέντε χρόνια κατά τα οποία προβλέπεται συνεργασία όχι μόνο σε τομείς της οικονομίας- με την ανάσα που αυτό αναμένεται να δώσει στο Ιράν αλλά και την, οικονομικά ασφυκτικά περικυκλωμένη από τις ΗΠΑ, Κίνα- αλλά και στον τομέα της ανταλλαγής πληροφοριών και κρατικής ασφάλειας. Απέναντι, προφανώς, στον κοινό εχθρό: τις ΗΠΑ.
H συμφωνία στηρίζεται στο πρωτόκολλο συνεργασίας που είχε υπογραφεί μεταξύ των δύο κρατών το Γενάρη το 2016, κατά την επίσκεψη του Προέδρου της Κίνας στην Τεχεράνη. Τότε είχε ανακοινωθεί ότι η συνολική επένδυση της Κίνας στο Ιράν, σε βάθος δεκαετίας, θα ξεπερνούσε τα 530 δισεκατομμύρια ευρώ. Με τα νεώτερα δεδομένα, ανακοινώθηκε ότι 200 θα δοθούν μόνον για την σιδηροδρομική γραμμή 2.300 χιλιομέτρων που θα συνδέει την Τεχεράνη με την Κινεζική επαρχία Ζινγιάνγκ, συνδεόμενη και με την Ταυρίδα, που αποτελεί κόμβο στην διακίνηση ενέργειας αλλά και την αρχή του αγωγού Ταυρίδας – Άγκυρας. Κοινώς, το σχέδιο της Κίνας προβλέπει και την αναβάθμιση της Τουρκίας, μέσω της οποίας θα φτάσει στην Ευρώπη αυτός ο περίφημος «νέος δρόμος του Μεταξιού», μια πρόβλεψη που δεν φαίνεται να απασχολεί ουδόλως την Αθήνα, ειρήσθω εν παρόδω.
Το γεγονός ότι το σχέδιο είναι του 2016 και ανακοινώνεται, με τυμπανοκρουσίες, από το Ιράν, σε μια στιγμή ισχυρής εσωτερικής δυσαρέσκειας με την παρούσα κυβέρνηση, μπορεί να σημαίνει ότι δε θα προχωρήσει και πάλι με μεγάλη ταχύτητα, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές. Όμως, τόσο τα κινεζικά όσο και τα αμερικάνικα μέσα, που αφιερώνουν σελίδες επί σελίδων, δεν δίνουν αυτή την εντύπωση. Ολα δείχνουν ότι τόσο η Κίνα όσο και το Ιράν θέλουν να εκμεταλλευτούν τις σημερινές συνθήκες στις ΗΠΑ, που δύσκολα θα προκύψουν και πάλι, όλες μαζί.
Η πολιτική της «μέγιστης πίεσης» του Τραμπ, εις βάρος του Ιράν, δηλαδή η καταστρατήγηση κάθε κανόνα του Διεθνούς Δικαίου, με την αποχώρηση από την πυρηνική συμφωνία, αλλά και κάθε ηθικού, ανθρωπιστικού κανόνα τον καιρό της πανδημίας, όπως και τα προβλήματα που δημιουργούν διαρκώς οι ΗΠΑ στην Κίνα, έφεραν τις δύο χώρες πιο κοντά από ποτέ. Η συμφωνία αυτή, ούτως ή άλλως, βοηθά πολλαπλώς και τις δύο: το Ιράν να σταθεί και πάλι στα πόδια του περήφανο, και την Κίνα να συνεχίσει την αναπτυξιακή πορεία της. Και, ανακοινώνεται σε μια στιγμή που οι ΗΠΑ εμφανίζονται πιο αδύναμες από ποτέ, πιο διχασμένες από ποτέ και με όλα τα χρονίζοντα προβλήματά τους – φτώχεια, υγεία, συστημικός ρατσισμός.. – να έχουν έρθει σε πρώτο πλάνο σε προεκλογική περίοδο και με πιθανή την, εκτός σεναρίων προ ολίγων μηνών, αλλαγή στην προεδρία.
Και το Ιράν και η Κίνα έχουν υποστεί τις άδικες και, για το Ιράν δολοφονικές, κυρώσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Η μονομερής, αναίτια και πολεμική αποχώρηση του Τραμπ από τη Διεθνή Συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, και οι όλο και αυξανόμενες κυρώσεις, έχουν προκαλέσει τεράστια προβλήματα στο λαό του Ιράν. Είναι χαρακτηριστικό ότι, λόγω των κυρώσεων και της επέκτασής τους εν μέσω κορύφωσης των προβλημάτων που προκάλεσε ο κορονοϊός, το Ιράν δεν μπόρεσε να λάβει καμμία βοήθεια επί εβδομάδες ολόκληρες, για την αντιμετώπιση της πανδημίας, και μέτρησε χιλιάδες ζωές που χάθηκαν λόγω της δολοφονικής πολιτικής των ΗΠΑ και της ανύπαρκτης Ευρώπης, που ζάρωσε, ως συνήθως, στη γωνιά της. Οι ΗΠΑ στηρίζονται στη Δύση, που είναι τουλάχιστον αδυνατισμένη, την ίδια ώρα που η Ανατολή συντονίζεται εναντίον τους και ισχυροποιεί θέσεις και συμμαχίες. Η Κίνα δεν πρόκειται να καθίσει ήσυχη και να αποδεχθεί τον περιορισμό της, και το δείχνει με κάθε τρόπο.
Τα σημάδια του εμπορικού πολέμου που έχουν εξαπολύσει οι ΗΠΑ κατά της Κίνας, μας δίνουν καθημερινά ειδήσεις, που, περνάνε στα «ψιλά», αποσπασματικές, αλλά δίνουν άλλη εικόνα συνολικά. Σήμερα λόγου χάριν, και στο πλαίσιο των κλιμακούμενων αμερικάνικων πιέσεων, οφείλει να ειδωθεί και η απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να μην επιτρέψει, από δω και πέρα την πρόσβαση στο 5G δίκτυό της, της κινεζικής εταιρία Huawei, η οποία, μάλιστα, θα πρέπει, όπως ανακοινώθηκε, να αφαιρέσει ότι εξοπλισμό έχει ήδη τοποθετήσει μέχρι το 2027. Ο «πόλεμος» του 5G και, ειδικότερα, η προσπάθεια αποκλεισμού της κινεζικής εταιρίας από τις αγορές του, έχει συνδεθεί από τις ΗΠΑ με την ψηφιακή κατασκοπεία εκ μέρους της Κίνας. Στο τοπίο αυτό είναι που η συμφωνία με το Ιράν στέλνει ένα καθαρό μήνυμα.
«Η Κίνα, σε αντίθεση με άλλες χώρες, δείχνει με τη συμφωνία που έκλεισε με το Ιράν ότι είναι σε θέση να αγνοήσει τις ΗΠΑ, είναι αρκετά ισχυρή ώστε να αντέξει τις αμερικανικές κυρώσεις, όπως ακριβώς άντεξε και τον εμπορικό πόλεμο που της κήρυξε ο πρόεδρος Τραμπ» Νιου Γιορκ Τάιμς
Για την Κίνα, που ακολουθεί με συνέπεια το δρόμο της Οικονομικής Διπλωματίας και της πολιτικής επέκτασης μέσω του φιλόδοξου σχεδίου γνωστού ως «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» και μετονομασθέντος «Ζώνη και Δρόμος» (Belt and Road)- που «ενώνει» 68 χώρες και σχεδόν το μισό πληθυσμό του πλανήτη μέσω της οικονομίας και των υποδομών-, είναι προφανή τα οφέλη της συμφωνίας με το Ιράν, η οποία προβλέπει και τη δημιουργία κινεζικών ζωνών ελευθέρου εμπορίου. Η (πολύτιμη για το σχέδιο) γεωπολιτική θέση της αρχαίας Περσίας, οι πλουτοπαραγωγικές της πηγές, ο υψηλής κατάρτισης – αλλά και υψηλής ανεργίας σήμερα- πληθυσμός της, όπως και οι τεράστιες ανάγκες της σε ανανέωση και συντήρηση υποδομών, δίνουν τον τόνο. Βάθος εικοσιπενταετίας σημαίνει ότι η Κίνα αναλαμβάνει να βελτιωθούν, ανανεωθούν και χρησιμοποιηθούν όλα αυτά, με αντάλλαγμα το πολύτιμο για εκείνην πετρέλαιο, σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές, από ότι λένε οι ως τώρα πληροφορίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σχεδόν τίποτε δεν έχει κρατηθεί κρυφό σε αυτή τη συμφωνία. Και η Κίνα και το Ιράν ανοικτά δήλωσαν τα σχέδιά τους. Σε ποιά αυτιά απευθύνονται είναι επίσης ξεκάθαρο.
Επιπρόσθετα, η Κίνα, ως μόνιμο μέλος του συμβουλίου Ασφαλείας, καλείται να ενισχύσει και εκεί το Ιράν, στεκόμενη απέναντι στις ΗΠΑ – κάτι που έχει ήδη κάνει, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό, έχοντας πολύ μικρότερα κίνητρα απ’ ότι σήμερα. Αν κάποιοι, όπως η Ουάσιγκτον Ποστ, βλέπουν ασύμβατο στο γεγονός ότι «το Ισλαμικό Ιράν αγκαλιάζει την Κίνα που καταπιέζει τους Ουιγούρους», θα είναι καλό να καταλάβουν ότι σουνίτες και σιίτες δεν είναι το ίδιο: και να μη ξεχνούν ποιοί είναι από τους μεγαλύτερους εχθρούς του Ιράν σε περιφερειακό επίπεδο. Εμπρός στην επιβίωση του πληθυσμού του, και με την Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ ante portas, το τελευταίο που θα σκεφτεί το σιιτικό επαναστατικό Ιράν είναι τους σουνίτες τουρκογενείς αντιφρονούντες της Κίνας.
Αν ένα ισχυρότερο Ιράν είναι πρόβλημα για τις ΗΠΑ, είναι πολλαπλά πρόβλημα για το Ισραήλ. Σε αυτό το πλαίσιο, των εκδικητικών κινήσεων και προειδοποιήσεων του Ισραήλ – τουλάχιστον με την ανοχή των ΗΠΑ, αν όχι με τη συνέργειά τους- , οφείλουμε να δούμε τις τελευταίες επιθέσεις κατά βιομηχανικών, ενεργειακών και πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Την πρώτη από αυτές, στις 26 Ιουνίου, όταν σημειώθηκε έκρηξη σε στρατιωτική βάση κοντά στην Τεχεράνη, οι περισσότεροι την αντιμετωπίσαμε ως ατύχημα. Ωστόσο, η έκρηξη και φωτιά σε κτήριο του πυρηνικού σταθμού της Νατάνζ, στις 2 Ιουλίου, «μύριζε» σε όλους μας δολιοφθορά, πριν ακόμη η κυβέρνηση του Ιράν την χαρακτηρίσει έτσι. Από κει και μετά, οι δολιοφθορές συνεχίζονται, με ένα πλήγμα κάθε τρεις- τέσσερις μέρες, με πιο πρόσφατη αυτή κατά του βιομηχανικού συγκροτήματος Καβιάν Φαριμάν, που βρίσκεται στα περίχωρα της πόλης Μασάντ.
Οι δολιοφθορές των Ισραηλινών στο Ιράν ούτε νέες είναι ούτε άγνωστες, και πολλές φορές υπήρξαν φονικές. Το Ισραήλ δεν έχει αρνηθεί ποτέ τις συνομωτικές κι κατασκοπικές επιχειρήσεις του μες στη χώρα. Την περίοδο 2010-2012, η Μοσάντ, το Ισραήλ, δολοφόνησε τέσσερις κορυφαίους Ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες και τραυμάτισε άλλον έναν, κατά την απόπειρα δολοφονίας του, ενώ το 2015 οι Ιρανικές αρχές κατόρθωσαν να αποτρέψουν τη δολοφονία ενός ακόμη. Στις δολοφονίες υπήρξαν και άλλοι τραυματισμοί: ο Δαρείος Ρεζαϊνετζάντ δολοφονήθηκε μπροστά στο νηπιαγωγείο της μικρής του κόρης, την οποία μόλις είχε παραλάβει, και οι δολοφόνοι, που πυροβολούσαν από μοτοσυκλέτα, τραυμάτισαν και τη σύζυγό του – για την ακρίβεια, προσπάθησαν να τη σκοτώσουν κι εκείνη μπρος στα μάτια του νηπίου παιδιού τους.
Η δολοφονία του Κασέμ Σολεϊμανί είναι επίσης, πιθανότατα, έργο του Ισραήλ. Μπορεί οι ΗΠΑ να ανέλαβαν την αποκλειστική ευθύνη – βιαστικά, ανόητα, και παραδεχόμενες καταπάτηση κάθε έννοιας Διεθνούς Δικαίου, ως συνήθως επί Τραμπ- όμως όλα δείχνουν πως και αυτή ήταν μέρος της πολιτικής των ΗΠΑ που δίνουν τα πάντα στο Ισραήλ, σε μια προσπάθεια να μπορέσουν σταδιακά να εγκαταλείψουν τη Μέση Ανατολή. Κι εδώ εμφανίζεται ένα ακόμη πρόβλημα, με τη συμφωνία Κίνας- Ιράν, εφόσον αυτή προχωρήσει και πληρωθεί – κι όλα δείχνουν ότι θα προχωρήσει και, αυτή τη στιγμή, ελάχιστες δυνατότητες να την σταματήσουν έχουν οι άλλοι μεγάλοι παίκτες. Οι δολιοφθορές είναι ανησυχητικές, και μήνυμα και προς την Κίνα, για το τι μπορεί να συμβεί στις υποδομές που ετοιμάζει στο Ιράν και στο «Μιά Ζώνη, Ένας Δρόμος», αλλά σίγουρα δεν είναι αρκετές για αναστολή του 25ετους σχεδίου με τόσα πλεονεκτήματα. Άλλωστε, στο πλαίσιο της συμφωνίας Ιράν- Κίνας προβλέπεται και η τοποθέτηση κατ’ αρχήν πέντε χιλιάδων Κινέζων, ειδικευμένων στην ασφάλεια βιομηχανικών και πετροχημικών εγκαταστάσεων, στο Ιράν. Κι αυτό ίσως λέει πολύ περισσότερα από όλα τα υπόλοιπα στοιχεία που μας γνωστοποιήθηκαν. Η στρατιωτική συνεργασία «για την ανάπτυξη όπλων», την εκπαίδευση των δύο στρατών και την ανταλλαγή «στρατιωτικής φύσης» πληροφοριών είναι το επόμενο στάδιο στην ασφάλεια, και οι, εκ Κίνας, πληροφορίες λένε ότι έχουν «την απόλυτη υποστήριξη των Φρουρών της Επανάστασης».
Στα παρεπόμενα που αξίζει να αναφερθούν εδώ, είναι και η αναβαθμισμένη σχέση Ιράν- Πακιστάν- Κίνας, και η απομόνωση της Ινδίας από τις τρεις χώρες που έχουν κάθε λόγο να της δημιουργούν προβλήματα, ειδικά με την πολύ στενή φιλοαμερικανική στάση που έχει επιλέξει, κάτι που θα επηρεάσει όλη την περιοχή της Κεντρικής Ασίας.