«Είμαι τυχερός και ευγνώμων γιατί έζησα μια υπέροχη ζωή… Νοιώθω έτσι και για αυτούς τους λίγους μήνες που μου μένουν να χαρώ τη ζωή, με τη σύζυγό μου και την οικογένειά μου, ενώ παράλληλα εργάζομαι, μαζί με άλλους, να αποφύγουμε τον πυρηνικό πόλεμο στην Ουκρανία την Ταϊβάν ή όπου αλλού» Επιστολή του Ντάνιελ Ελσμπεργκ, 1η Μαρτίου 2023, μετά τη διάγνωση του θανάσιμου καρκίνου του παγκρέατος

Έγινε θρύλος ως ο άνθρωπος που πήρε στις πλάτες του τον αγώνα του λαού του για ειρήνη, και έφερε στο φως, διακινδυνεύοντας τα πάντα, τους Φακέλους του Πενταγώνου, τα Pentagon Papers, ένα τεράστιο αρχείο για την πολιτική γενοκτονίας, δολοφονιών, ψευδών και απάτης των αμερικάνικων κυβερνήσεων και κυρίως της κυβέρνησης Λύντον Τζόνσον, στο Βιετνάμ, από το 1945 ως και το βρώμικο πόλεμο. Οι αποκαλύψεις του οδήγησαν στο σκάνδαλο Ουώτεργκέητ, στην ριζική μεταστροφή του λαού των ΗΠΑ κατά του πολέμου του Βιετνάμ, και …στη δίωξή του, με τον νόμο περί Κατασκοπείας (Espionage Act) του 1917, που είχε τότε ως στόχο τους κομμουνιστές και τους αφροαμερικάνους ακτιβιστές, αλλά χρησιμοποιήθηκε, και συνεχίζει να χρησιμοποιείται, ειδικά για μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το Τζούλιαν Ασανζ, τον οποίο είχε πολλαπλά βοηθήσει: Οπως αποκάλυψε πριν λίγους μήνες, ήταν εκείνος που ανέλαβε να φυλάξει αντίγραφο όλων των εγγράφων που είχαν στα χέρια τους τα wikileaks, και πάλι έντιμος στρατιώτης στην υπηρεσία του δημοσίου συμφέροντος.

«Αν εξαιρέσεις τους υπολογιστές, εγώ και ο Ασάνζ κάναμε ακριβώς τα ίδια»

«Τα Pentagon Papers παραμένουν και σήμερα η πιο ζωντανή μαρτυρία και συζήτηση, από τα μέσα [from the inside], για έναν πόλεμο» Σέυμουρ Χερς

Πέρα και έξω από την δράση του ως μάρτυρας, ήταν η συνεχής του παρουσία ως ενεργός πολίτης, που αποτελεί την παρακαταθήκη που μας αφήνει ο Ντάνιελ Έλσμπεργκ, που έφυγε στα 92 του χρόνια από καρκίνο.  Από το 1971, που κακοποιήθηκε ως διαδηλωτής σε αντιπολεμική διαδήλωση – «Ήμασταν [στην Ουάσιγκτον, πρωτομαγιά του 1971] κάπου 25.000 άνθρωποι, ήμουν με το Χάουαρντ Ζιν, το Νόαμ Τσόμσκυ, τη Μαίριλυν Γιανγκ … και μας χτυπούσαν στο κεφάλι ξανά και ξανά, και δοκιμάζανε πόσο καλά δουλεύουν τα σπρέυ πιπεριού άμα στα ρίξουν κατευθείαν στο πρόσωπο, που μπορώ να βεβαιώσω ότι δούλευαν πάρα πολύ καλά.. .Συνέλαβαν τους πάντες, ακόμη και κάτι παιδιά γερουσιαστών που είχαν κατέβει να ψωνίσουν στην περιοχή. Συνέλαβαν 13.000 και τους έβαλαν στο στάδιο RFK, χωρίς εντάλματα, χωρίς κανένα χαρτί που να εξηγεί γιατί συνελήφθησαν και για ποιο λόγο τους οδήγησαν εκεί» – μέχρι τις τελευταίες του συνεντεύξεις στις οποίες μιλούσε κατά του πολέμου.

“Δημοσιογράφος: Και πως νοιώθετε που θα πάτε φυλακή;

Έλσμπεργκ: Εσύ δε θα έμπαινες φυλακή για να σταματήσει αυτός ο πόλεμος;” Συζήτηση έξω από την αίθουσα που θα δικαζόταν και θα καταδικαζόταν σε 115 χρόνια φυλάκισης, 1971

Τα πιο σημαντικά αποσπάσματα από τα Pentagon Papers δημοσιεύτηκαν στους Τάιμς της Νέας Υόρκης (NYT) to 1971. O Έλσμπεργκ μαζί με τον συνάδελφο και φίλο του, Αντονυ Ρούσσο, είχαν φωτοτυπήσει και βγάλει μυστικά έξω πάνω από 7.000 σελίδες, έγγραφα της υψηλότερης διαβάθμισης ασφαλείας, από την RAND, στην οποία εργάζονταν ως σύμβουλοι του αμερικάνικου Πενταγώνου. Όλα τα κεφάλαια ενός βρώμικου πολέμου είχαν επιτέλους δοθεί προς κρίση στο λαό των ΗΠΑ – και η κρίση ήταν αμείλικτη. Οι αντιδράσεις της κυβέρνησης ήταν άλλοτε σπασμωδικές και άλλοτε απολυταρχικές. Ο τότε επικεφαλής του Στέητ Ντηπάρτμεντ, ο Χένρυ Κίσσινγκερ, θα χαρακτηρίσει τον Έλσμπεργκ «τον πιο επικίνδυνο άνθρωπο στην Αμερική» και θα χαρακτηρίσει τις ενέργειές του ως «επίθεση κατά της συνολικής ακεραιότητας του κράτους. Δεν μπορείς να κυβερνήσεις με τάξη, όταν μπορούν να κλαπούν φάκελοι και να δοθούν στον Τύπο». Ο ίδιος ο πρόεδρος Νίξον θα τα βάλει με το λαό: «Είναι καιρός η χώρα να σταματήσει να κάνει ήρωες αυτούς που κλέβουν μυστικά και τα δημοσιεύουν σε εφημερίδες», θα πει. Ήταν η αρχή του τέλους και για τους δύο τους.

Παραδόθηκε στις αρχές, στη Βοστώνη, στις 28 Ιουνίου 1971, ομολογώντας πως αυτός έκλεψε, φωτοτύπησε και παρέδωσε στον Τύπο τα έγγραφα του Πενταγώνου. Διώχθηκε με το νόμο περί Κατασκοπείας και όποιον ακόμη νόμο μπορούσαν, για συνωμοσία, κλοπή δημοσίας περιουσίας… Η γραμμή της υπεράσπισης ήταν πως τα έγγραφα δεν ήταν διαβαθμισμένα για να μη μάθει ο εχθρός, ήταν διαβαθμισμένα για να μη μάθει ο λαός. Δεν επέτρεψαν να ακουστεί καν η άποψη ως “άσχετη με τη δίκη”. Δεν του επέτρεψαν, καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης, να μιλήσει, να απευθυνθεί στους ενόρκους. Κάποια στιγμή το είπε και στο δικαστή του, προσθέτοντας πως “αυτό είναι πρωτάκουστο σε δίκη” για να εισπράξει την απάντηση πως “Να λοιπόν που τώρα θα το δεις και θα το ακούσεις”. Ουσιαστικά δεν του επετράπη καμία υπεράσπιση, σε αυτή τη δίκη παρωδία, στην οποία τον καταδίκασαν σε 115 χρόνια φυλακή.

«Βλέπω τη χώρα μας σα μια συγκαλυμμένη [covert] αυτοκρατορία. Το “covert” είναι ένας όρος της τέχνης του Πενταγώνου και της CIA, ειδικότερα. Δούλεψα με ανθρώπους της CIA στο Βιετνάμ. Ο προϊστάμενός μου εκεί ήταν ένας συνταξιούχος στρατηγός της CIA, ο Έντουαρντ Λάνσντεϊλ. Και η λέξη “συγκαλυμμένη” σημαίνει αυτό στο οποίο μπορεί εύλογα να αποποιηθεί την ευθύνη το κράτος. Δε σημαίνει απλώς μυστικό, κάνω κάτι και δε σας το λέω. Σημαίνει ότι φυτεύω στοιχεία που υποδηλώνουν ότι δεν το κάνω εγώ, το κάνει κάποιος άλλος, και κάποιος άλλος δίνει εντολές από πάνω μου, που κι αυτός παίρνει εντολές, έτσι ώστε, φύλλο το φύλλο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ να μπορεί να αρνηθεί οποιαδήποτε ευθύνη για αυτό που συμβαίνει. … Χρειαζόμαστε να μπορούμε εύλογα να αρνηθούμε ότι είμαστε αυτοκρατορία, ότι εμείς καθορίζουμε τις κυβερνήσεις και την πολιτική των κυβερνήσεων άλλων λαών, τις αστυνομίες άλλων λαών, ότι αποφασίζουμε ποιος θα πάει στη φυλακή και ποιος θα δολοφονηθεί σε μια χώρα. Και, ακολούθως, αρνούμαστε τα μέσα που χρησιμοποιούμε για να διατηρήσουμε αυτή την κρυμμένη αυτοκρατορία – δολοφονίες, παραστρατιωτικές και στρατιωτικές παρεμβάσεις και αναπτύξεις, ακόμη και φανερούς πολέμους, όπως στο Βιετνάμ ή στο Ιράκ … Για ποιο λόγο είμαστε μονίμως, ξανά και ξανά, αυτοί που πολεμούν ενάντια στην αυτοδιάθεση άλλων χωρών, και επιδιδόμαστε σε αυτές τις δολοφονικές τακτικές, αντί να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας;» Ντάνιελ Έλσμπεργκ, Μάιος 2023, Democracy Now!*

Η δική του περιπέτεια, η σύλληψη, η φυλάκιση, η δίωξη δεν ήταν παρά η αρχή της πορείας του ως γενναίου και μόνιμου αντιπάλου των πολεμικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ και ως μόνιμου μάρτυρα όλων των άλλων μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος – Μάννινγκ, Σνόουντεν, Άσανζ τον είχαν στο πλευρό τους, παρά την μεγάλη του ηλικία.  Πορεία στην οποία είχε απέναντί του μονίμως το εκδικητικό βαθύ κράτος των ΗΠΑ, και στο πλευρό του τη σύζυγό του, Πατρίτσια, η οποία ήταν ήδη ενταγμένη στο αντιπολεμικό κίνημα όταν γνωρίστηκαν, και η επιρροή της, όπως πάντα έλεγε κι ο ίδιος, τον οδήγησε να μετατραπεί από υπάλληλο του Πενταγώνου σε υπερασπιστή του λαού του.

«Γνωριστήκαμε στις 17 Απριλίου του 1965, ήταν η πρώτη πορεία των Φοιτητών για μια Δημοκρατική Κοινωνία (SDS) ενάντια στον πόλεμο, και ήδη δούλευα στο Πεντάγωνο, επιδιώκοντας τον πόλεμο. Επρόκειτο να κάνει κάποιες συνεντεύξεις… και μου έδωσε να της κουβαλάω το βαρύ φωνόγραφο Uher που έσερνε μαζί της για τις ηχογραφήσεις [χωρίς να τον ξέρει]. Και βαδίσαμε προς το Λευκό Οίκο και κουβαλούσα το φωνόγραφό της, ελπίζοντας να μη βρεθώ σε καμία φωτογραφία στην Ουάσιγκτον Ποστ, να τη δουν οι συνάδελφοί μου στο Πεντάγωνο και να πουν, “Τι; Είναι κατά του πολέμου;”.. Την έπεισα να πάμε να δούμε τις ανθισμένες κερασιές την επομένη, ήταν το πρώτο μας ραντεβού. Κι από τότε, 57 χρόνια τώρα, παραμένουμε μαζί». Ντάνιελ Ελσμπεργκ, Μάιος 2023, Democracy Now!*

Μετά τη δίκη παρωδία, χρειάστηκε να συγκεντρωθούν από τους δικηγόρους του αποδείξεις για την παράνομη παρακολούθησή του από το FBI, των παράνομων μεθόδων συγκέντρωσης στοιχείων που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εις βάρος του, για τις ψευδορκίες κυβερνητικών στελεχών που ξαφνικά …είχαν χάσει κασέτες και στοιχεία από την παρακολούθησή του, ώστε τελικά, στην έφεση του 1973, να αφεθεί ελεύθερος, με τον νέο δικαστή του να τονίζει πως «ο τρόπος που έγινε η [πρώτη] δίκη προσβάλλει κάθε έννοια δικαιοσύνης».

«Νόμιζα ότι δε θα ξαναδώ τα παιδιά μου, ή ότι θα με βλέπουν πίσω από τα κάγκελα, όπως οι μικροί γιοί του Τζούλιαν Άσανζ βλέπουν τον πατέρα τους στην φυλακή υψίστης ασφαλείας του Μπέλμαρς, επειδή κι εκείνος, όπως κι εγώ, ήθελε να μαθευτεί η αλήθεια. Είναι η πρώτη δίωξη δημοσιογράφου για τη δημοσιοποίηση πληροφοριών, και δεν θα είναι η τελευταία αν καταφέρουν να τον εκδώσουν εδώ [στις ΗΠΑ]. Έτσι, έχει δύο παιδιά που τον βλέπουν, κυριολεκτικά, μόνο στη φυλακή – αν και είναι προτιμότερο αυτό από να μη τον βλέπουν καθόλου … Η δική μου ήταν η πρώτη δίωξη κάποιου γιατί έλεγε την αλήθεια στον αμερικάνικο λαό. Κι ακολούθησαν δεκάδες από τότε. Αλλά αυτή είναι η πρώτη δίωξη δημοσιογράφου. Κι αυτός ο νόμος, ο περί Κατασκοπείας, πρέπει να καταργηθεί ή να μπει στα αζήτητα, γιατί λειτουργεί όπως ο [αποικιοκρατικός] βρετανικός νόμος περί επισήμων μυστικών, είναι ο τέλειος νόμος για να εξυπηρετήσει μια αυτοκρατορία». Ντάνιελ Έλσμπεργκ, Μάιος 2023*

Από την ημέρα της απελευθέρωσής του ως το τέλος της ζωής του υπήρξε κεντρική μορφή στο αντιπολεμικό κίνημα των ΗΠΑ. Η γλώσσα που χρησιμοποίησε, σε σειρά συνεντεύξεών του, για τους πολέμους στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, τη στάση των ΗΠΑ έναντι του Ιράν, την εμπλοκή τους στον πόλεμο στην Ουκρανία, ήταν πάντα συνεπής και σκληρή. Έχει χαρακτηρίσει “Κόλαση” όσα “δημιούργησαν οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή”.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ είχε καλέσει να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, με τα Pentagon Papers, όσοι είχαν στην κατοχή τους έγγραφα που αποδείκνυαν τα ψέμματα των κυβερνήσεων ΗΠΑ και Βρετανίας. Ήταν αυτός που κράτησε, έκρυψε και φύλαξε για την Τσέλσυ Μάννινγκ και τον Τζούλιαν Άσανζ το στικάκι μπάκαπ με όλο το υλικό, κάτι που αποκάλυψε ο ίδιος μόλις πέρυσι.

Τον Απρίλιο του 2022, σε συνέντευξή του στο αλ Τζαζίρα, είχε θυμίσει τα κέρδη του στρατιωβιομηχανικού κατεστημένου. «Οι άνθρωποι ρωτούν γιατί δεν διδασκόμαστε από τις αποτυχίες μας στο Βιετνάμ και αλλού. Όμως ένας αποτυχημένος πόλεμος είναι το ίδιο κερδοφόρος με έναν επιτυχημένο, για την Λόκχιντ Μάρτιν, τη Ράθιον, όλους αυτούς που δεν έχουν τίποτε να διδαχθούν… Ο πόλεμος που συντηρούμε σήμερα στην Υεμένη, δίνοντας όπλα στην Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα είναι ένας γενοκτόνος πόλεμος, μια τεράστια σφαγή που δεν έχει όφελος για κανέναν πλην των κατασκευαστών όπλων… Φοβούμαι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα κρατήσει όσο και ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, όχι με τον τρόπο που υποστηρίζουμε σήμερα, αλλά ως αντάρτικο που θα στηρίζουμε, όπως κάναμε κατά των σοβιετικών στο Αφγανιστάν μια δεκαετία, και θα εξοντώνεται ο ουκρανικός λαός όσο κρατάει, κάτι πολύ προσοδοφόρο για τους πωλητές των όπλων … Κι ύστερα είναι και ο ρόλος μας στην Ευρώπη. Δεν είμαστε [οι ΗΠΑ] κράτος της Ευρώπης και δεν έχουμε καμιά δουλειά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά το ΝΑΤΟ είναι για μας αυτό που η Μαφία λέει Κόζα Νόστρα, η κόζα νόστρα μας- το ΝΑΤΟ το ελέγχουμε και το ΝΑΤΟ είναι η δικαιολογία μας και ο τρόπος μας να πουλάμε τεράστιες ποσότητες όπλων στις χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, που ως τώρα είχαν δευτεροκλασάτα σοβιετικά όπλα. Τη στιγμή που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, εκπρόσωποι της Λόκχιντ ήταν εκεί και τους πουλούσαν F22 κι άλλα όπλα. Εναντίον ποιου τα πουλούσαν; όπως δικαίως ρωτούσαν οι Ρώσοι. Πολύ απλά, η Ρωσία είναι ένας αναντικατάστατος εχθρός. Γιατί δεν μπορείς να πουλήσεις τα πιο εξελιγμένα σου όπλα, υποβρύχια, αεροπλάνα, στην Υεμένη ή κατά του Ισλαμικού Κράτους. Δεν έχει λογική αν μιλάμε για μπάτζετ πολλών δισεκατομμυρίων. Μόνο η Ρωσία, και τώρα τελευταία και η Κίνα, τα δικαιολογούν αυτά… Κι ο Πούτιν τους έδωσε την αφορμή να κερδίσουν τα άντερά τους, γιατί έκανε τη Ρωσία να φαίνεται ως κάποιου είδους επιθετικός εχθρός, που πρέπει να αντιμετωπιστεί με τα πιο εξελιγμένα, τα πιο νέα όπλα, και μη ξεχνάμε πως και η Ρωσία έχει το δικό της στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα».

«Αν με ρωτούσαν σήμερα για ποιο πράγμα μετανιώνω, θα έλεγα ότι έκανα τη δουλειά μου, για το Πεντάγωνο, και παρ’ ότι ήξερα ότι βλάπτω τη χώρα, την έκανα όσο καλύτερα μπορούσα. Άνθρωποι που δρουν έτσι είναι οι νεροκουβαλητές του συστήματος… Δε χρειάζεται να είσαι ιχθυολόγος για να καταλάβεις ότι βρωμάει το ψάρι» Ντάνιελ Έλσμπεργκ, Μάιος 2023*

 

*Ολόκληρη τη συνέντευξη του Ντάνιελ Έλσμπεργκ στο Δημοκρατία Τώρα!, Democracy Now!, μπορείτε να τη βρείτε εδώ (αγγλικά). Όλες οι συνεντεύξεις που έδωσε μετά τη διάγνωση, βρίσκονται εδώ (αγγλικά). Οι σύγχρονες φωτογραφίες διατέθηκαν, με την ανακοίνωση του θανάτου του Έλσμπεργκ, δωρεάν από τον φωτογράφο Κριστοφερ Μισέλ @ChrisMichel .