της Γεωργίας Κριεμπάρδη
Η αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος είναι μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για την κοινωνική σταθερότητα και την ανάπτυξη μιας χώρας. Στην Ελλάδα, τα προβλήματα του δικαστικού μηχανισμού ολοένα και πληθαίνουν, μ’ ένα από τα βασικότερα θεμέλια της Δημοκρατίας -η Δικαιοσύνη- να ταλαντεύεται. Η έλλειψη Δικαιοσύνης είναι ίσως η μεγαλύτερη πληγή της ελληνικής κοινωνίας. Φτάσαμε σε σημείο εισαγγελείς, όπως η Ελένη Τουλουπάκη, να ψάχνουν τη Δικαιοσύνη.
Είναι αρκετές οι πρόσφατες αποφάσεις της Δικαιοσύνης που κάνουν τους πολίτες να αμφισβητούν την ανεξαρτησία της και να απορούν με κρίσεις της. Μόλις μια μέρα πριν, ο Δημήτρης Λιγνάδης κρίθηκε ένοχος για τον βιασμό δύο ανηλίκων και καταδικάστηκε πρωτόδικα με 12 χρόνια κάθειρξη, χωρίς να του αναγνωριστεί κανένα ελαφρυντικό, κι όμως του χορηγήθηκε αναστολή στην εκτέλεση της ποινής. Στα τέλη του Ιούνη, το Μικτό Ορκωτό Εφετείο της Λαμίας έδειξε την πόρτα της εξόδου από την φυλακή στον δολοφόνο του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, Επαμεινώνδα Κορκονέα, καθώς του αναγνωρίστηκε το ελαφρυντικό του πρότερου σύννομου βίου (!) Αρχές Ιουλίου και ο Αθανάσιος Χορταριάς, ένας εκ των δύο καταδικασθέντων σε 10 έτη φυλάκισης (χωρίς αναστολή και χωρίς ελαφρυντικά) για το δολοφονικό λιντσάρισμα στον Ζακ Κωστόπουλο, αποφυλακίζεται μόλις μετά από δύο μήνες φυλάκισης. Αρχές Ιουλίου, έπειτα από προσωρινή κράτηση ενός χρόνου για τις καταγγελίες εις βάρος του για σεξουαλικές κακοποιήσεις και ενώ η δίκη του βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας έκανε δεκτό το αίτημα που υποβλήθηκε από τον συνήγορο του ηθοποιού Πέτρου Φιλιππίδη και τον άφησε ελεύθερο, «επειδή αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας». Μόλις χθες, τέλος, τρία χρόνια με αναστολή επιβλήθηκαν στους βασανιστές αστυνομικούς του Χρήστου Χρονόπουλου για τον άγριο ξυλοδαρμό που υπέστη το 2007, κατά την κράτησή του στο ΑΤ Καλλιθέας, με αποτέλεσμα τη συντριπτική του αναπηρία και την παρ’ ολίγον απώλεια της ζωής του.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά. Η πλευρά που δεν αποτελείται από τα χαϊδεμένα παιδιά της Δικαιοσύνης και του κράτους. Η πλευρά που δεν έχει επαφές με υπουργούς, την κοσμική αφρόκρεμα και κρατικές αρχές. Η πλευρά του Γιάννη Μιχαηλίδη, που βρίσκεται στην 53η μέρα απεργίας πείνας, για ένα δίκαιο αίτημα. Όπως δίκαιο αγώνα έκανε και ο Δημήτρης Κουφοντίνας, με το κράτος να τον βασανίζει. Ξεκίνησε απεργία πείνας την 8η Ιανουαρίου 2021, μετά την απόφαση να μεταχθεί στις φυλακές Δομοκού από τις αγροτικές φυλακές Κασσαβέτειας όπου κρατείτο τα τελευταία χρόνια. Αφορμή για αυτή την απόφαση της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής ήταν ο νόμος 4760/2020 (άρθρο 3), με τον οποίο τροποποιήθηκε διάταξη, που φωτογράφιζε τον κρατούμενο Κουφοντίνα. Υπάρχει και ο Βαγγέλης Σταθόπουλος, καταδικασμένος σε 19 χρόνια χωρίς στοιχεία. Υπάρχει ο Πάνος Καλαϊτζής, προφυλακισμένος με μόνο στοιχείο της κοινωνικές του επαφές. Υπάρχουν οι πρόσφυγες που βρίσκονται ξαφνικά στο τιμόνι μιας βάρκας με διακινητές που τους παρατούν και τελικά καταδικάζονται σε χρόνια φυλάκισης.
Από το 2019, η κατάταξη της χώρας στους δείκτες Δικαιοσύνης οδεύει όλο και περισσότερο προς τα κάτω. Στην 83η θέση βρισκόταν η Ελλάδα σε σύνολο 141 χωρών στον δείκτη της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, το 2019. Τα στοιχεία προέρχονται από την έκθεση του World Economic Forum. Σημειώνεται ότι το 2017-2018, η Ελλάδα βρισκόταν στην 71η θέση.
Νέα άνθρωποι, νέοι δικηγόροι που οραματίζονται μια δίκαιη κι αμερόληπτη Δικαιοσύνη μιλούν στο ΤΡΡ για τις πρόσφατες αποφάσεις της εξουσίας για αποφυλακίσεις αλλά και για το τι έχει αλλάξει από το 2019 έως σήμερα στο σύστημα και πλέον η Δικαιοσύνη στη χώρα κατρακυλά όλο και περισσότερο.
Παναγιώτης Αντωνίου
Μέσα σε ένα μήνα έχει υπάρξει μια σειρά αποφυλακίσεων καταδικασμένων σε μια σειρά πολύ γνωστών και κοινωνικά σημαντικών υποθέσεων -υποθέσεων που στην πραγματικότητα το πολιτικό σύστημα και η οικονομική ελίτ είχαν προσπαθήσει με νύχια και με δόντια να συγκαλύψουν για να προστατεύσουν τα παιδιά τους.
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: το τεκμήριο αθωότητας, η αναστολή, το δικαίωμα αποφυλάκισης είναι αρχές του ποινικού δικαίου, κατοχυρωμένα δικαιώματα των κατηγορούμενων, των κρατούμενων και των καταδικασμένων, δικαιώματα που δεν παραχωρήθηκαν από το κράτος παρά μόνο μετά από μεγάλους αγώνες μέσα κι έξω από τη φυλακή. Αυτό είναι αναμφισβήτητο και κάθε προοδευτικός νομικός και γενικά άνθρωπος δεν ενστερνίζεται απόψεις «τα ισόβια να είναι ισόβια» ακόμα κι αν προέρχονται από δικαίως αγανακτισμένους γονείς θυμάτων ειδεχθών εγκλημάτων.
Όμως, εν προκειμένω, έχουμε ένα τελείως διαφορετικό φαινόμενο. Αυτό της Δικαιοσύνης που είναι εντελώς επιλεκτικά τυφλή τόσο που μάλλον αλληθωρίζει πολιτικά και ταξικά. Βλέπουμε τρομερά μεγάλη φειδώ εκ μέρους των δικαστών στα δικαιώματα κρατουμένων. Η Πόλα Ρούπα στερήθηκε της νόμιμης άδειάς της, ο Γιάννης Μιχαηλίδης που έχει εκτίσει την ποινή του κρίνεται ακόμα επικίνδυνος και βάζει το σώμα του μπροστά για να αποκτήσει την ελευθερία του, βλέπουμε ακόμα και προσωρινές κρατήσεις που είναι το αυστηρότερο μέτρο κατά την ολοκλήρωση μιας ανάκρισης σε βάρος ανθρώπων για τους οποίους δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο στη δικογραφία όπως συμβαίνει ξόφθαλμα στην περίπτωση του Πάνου Καλαϊτζή.
Κι αντιθέτως βλέπουμε μια δυσανάλογα ευνοϊκή στάση σε εντελώς ειδεχθή κι αντικοινωνικά εγκλήματα όπως ο βιασμός παιδιών, οι κλωτσιές μέχρι θανάτου κάτω από μια τζαμαρία, ακόμα και η δολοφονία του Γρηγορόπουλου ή ακόμα και του 18χρονου Ρομά Νίκου Σαμπάνη από τους αστυνομικούς της ομάδας ΔΙ.ΑΣ. Το κοινό σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι είτε πρόκειται για αστυνομικούς δράστες είτε για δράστες με άμεσες σχέσεις με την κυβέρνηση και τους μηχανισμούς εξουσίας είτε για θύματα των οποίων η ζωή μετράει λιγότερο για ορισμένους. Αν δεν είχε αναιρεθεί η απόφαση αποφυλάκισης του Χρυσαυγίτη πυρηνάρχη Νίκαιας Πατέλη θα είχε μείνει στη φυλακή λιγότερο χρόνο από την Ηριάννα. Το φαντάζεστε;
Δε θέλω σε καμία περίπτωση να μιλήσω για ανάγκη αυστηροποίησης των νόμων και των κατασταλτικών μηχανισμών.Το νομικό οπλοστάσιο είναι απολύτως επαρκές και μάλιστα ορισμένοι νόμοι όπως ο 187Α πρέπει να καταργηθούν γιατί λειτουργούν επιλεκτικά και συρρικνώνουν ουσιωδώς τα δικαιώματα. Το θέμα είναι ότι υπάρχει μεγάλη ανισότητα και έλλειψη αναλογίας στην εφαρμογή του νόμου. Και βέβαια νόμοι με συγκεκριμένο περιεχόμενο που εξυπηρετούν ένα συγκεκριμένο οικονομικό και πολιτικό σύστημα αλλά αυτό είναι μια πιο συνολική κουβέντα.
Γιώργος Βλάχος
Το ελληνικό Σύνταγμα κατοχυρώνει θεσμικά την ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος από τις άλλες -με μία εξαίρεση, η οποία επί της ουσίας αναιρεί αυτήν την ανεξαρτησία: τη διοίκηση των ανώτατων δικαστηρίων, που διορίζει η κυβέρνηση. Μπορεί αυτοί που προάγονται στις θέσεις των ανώτατων δικαστών να προβάλλονται με τη μορφή της επετηρίδας, η οποία μοιάζει δίκαιη, αν και αυτό είναι κάτι που ελέγχεται, αλλά οι ειδικοί των ανώτατων δικαστηρίων διορίζονται από την κάθε κυβέρνηση χωρίς δεσμευτικό τρόπο, δηλαδή όσο εναλλάσσονται οι κυβερνήσεις, μπορούν να εναλλάσσονται και οι ηγεσίες των ανωτάτων δικαστηρίων.Αυτό κάπως καθιστά την ιεραρχία του δικαστικού συστήματος εξαρτημένη από την πολιτική επιλογή που θα κάνει κάθε κυβέρνηση. Πολλές φορές εναλλάσσεται και η νομολογία των δικαστηρίων. Κατά την προσωπική μου άποψη, όσο η ηγεσία των δικαστηρίων διορίζεται από τις κυβερνήσεις, η Δικαιοσύνη- ένα μεγάλο τμήμα της τουλάχιστον- παύει να είναι ανεξάρτητη. Βλέπουμε κι ότι πολλοί από τους ανώτατους δικαστές όταν αποστρατεύονται, διορίζονται σε άλλες θέσεις.
Η διασύνδεση και η προνομιακή μεταχείριση από όλες τις απόψεις -είτε στο στάδιο της προανάκρισης ή της ανάκρισης είτε στις δίκες- φαίνεται πολύ σε υποθέσεις όπου εμπλέκονται αστυνομικοί. Οι αστυνομικοί απολαμβάνουν ένα καθεστώς ασυλίας, δηλαδή δικάζονται πάρα πολύ δύσκολα και καταδικάζονται ακόμα πιο δύσκολα και διώκονται πάρα πολύ σπάνια.
Οι δικαστές δεν είναι αμερόληπτοι και είναι λογικό,γιατί είναι άνθρωποι και όπως όλοι οι άνθρωποι, έχουν ιδεολογικές καταβολές, ιδεολογικές απόψεις, πολιτικές απόψεις. Αυτό που είναι απολύτως σαφές και τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο συχνά είναι ότι υπάρχει μία μεροληψία τουλάχιστον σε πολλές υποθέσεις -ποινικές περισσότερο- που βλέπουν το φως της δημοσιότητας απέναντι σε πρόσωπα, τα οποία έχουν επιδείξει μία φιλική στάση απέναντι στη συγκεκριμένη ιδεολογική κατεύθυνση αυτής της κυβέρνησης και στις πολιτικές της επιλογές. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, φαίνεται ότι είναι οι δικαστές είναι μεροληπτικοί ταξικά και πολιτικά, έχω όμως ταυτόχρονα την πεποίθηση ότι υπάρχουν πολλοί δικαστές και είμαι βέβαιος έχοντας γνώση ότι στο μέλλον θα υπάρξουν και άλλοι νέοι δικαστές, οι οποίοι είναι άνθρωποι πολύ πιο κοντά στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Άννυ Παπαρρούσου
Οι πρόσφατες αποφυλακίσεις (Κορκονέα, Χορταριά, Λιγνάδη) έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τους την κατ’ εξαίρεση μεταχείριση των συγκεκριμένων κατηγορουμένων και την ευνοϊκότερη μεταχείρισή τους σε σχέση με άλλες κατηγορίες κατηγορουμένων του κοινού ποινικού δικαίου. Η διακριτή αυτή μεταχείρισή τους από τη δικαιοσύνη, οφείλεται στα κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά τους που σε επίπεδο δικαστικής κρίσης λειτούργησαν ως ελαφρυντικές περιστάσεις. Η εύνοια που επιδείχθηκε από τον δικαστικό μηχανισμό αναγνωρίζεται ως μία προσπάθεια συντήρησης των εγκατεστημένων κοινωνικών και πολιτικών δομών, ενάντια στην καταγεγραμμένη δικαστική πρακτική και ενάντια στις κατευθύνσεις που θέτει το σχετικό νομικό πλαίσιο. Η ευνοϊκότατη μεταχείρισή τους πλήττει καίρια την αρχή της ασφάλειας δικαίου και θέτει εκτός πεδίου την αξίωση για ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
Οι αποφάσεις των δικαστηρίων τύποις εκδίδονται στο όνομα του ελληνικού λαού. Όταν έρχονται σε ευθεία αντίθεση με το κοινό περί δικαίου αίσθημα όπως οι προαναφερθείσες, αυτή η αναφορά παύει να ισχύει και το δικαστικό σύστημα εκτίθεται ως εξαρτώμενο και ελεγχόμενο από τις κυρίαρχες εξουσιαστικές δομές απογυμνωμένες όμως από το νομιμοποιητικό τους πλαίσιο.