Στην εκπνοή αυτού του καλοκαιριού διάβασα το «Μια γυναίκα απολογείται». Στην εκπνοή ενός επίπονου καλοκαιριού που μετράμε τις πληγές μας και χάνουμε το μέτρημα. Καμένα στρέμματα, χαμένες ζωές, λιγότερο οξυγόνο και πολλές απουσίες. Το 2021, αν και ακόμη τρέχει, θα το θυμόμαστε για τα θύματα και τα αίματα που άφησε πίσω του. Θα το θυμόμαστε –μεταξύ άλλων- για όλα εκείνα τα κορίτσια που βρέθηκαν δολοφονημένα όταν η πατριαρχία όπλισε δήθεν βαρβάτα αντρίκια χέρια.

Στην εκπνοή αυτού του καλοκαιριού διάβασα το «Μια γυναίκα απολογείται».«Εκείνη τραβήχτηκε πίσω κι αυτός ξανάπεσε πάνω της πιο βάναυσα. Δεν μέτραγε στα μάτια του τίποτα. Ήταν ένα κομμάτι κρέας που μπορούσε να το τεμαχίσει» γράφει η Μαρία Λούκα, μιλώντας για εκείνους που νομίζουν ότι τα σώματα των γυναικών τους ανήκουν, ότι «υπάρχουν για να τους ικανοποιούν, να τους ευχαριστούν, να ξεσπούν πάνω τους κάθε νεύρο και κόμπλεξ». Γράφει για εκείνους που σπάνε ανθρώπους με την ίδια ευκολία που σπάνε ένα βάζο. Γράφει για εκείνες που δεν είναι ούτε ζωντανές ούτε νεκρές. Για εκείνες που στη ζωή τους έχουν μεγάλα διαστήματα θανάτου. Στην 20η σελίδα κιόλας έσφιξα τα δόντια για να μην κλάψω από οργή και πριν φτάσω στην 21η  τα δάκρυα ζέσταναν τα μάγουλα μου.

«Αν δεν τον σκότωνα, θα με βίαζε. Εμένα. Την Ελένη. Όπως βιάζουν καθημερινό χιλιάδες γυναίκες που παγώνουν και δεν αντιδρούν. Ο φόβος σε παγώνει, είναι σαν να σβήνει ένα κερί μέσα σου, δεν μπορείς να δώσεις κίνηση στο σώμα σου, όλα σου τα όργανα έχουν νεκρώσει. Γίνεσαι αιχμάλωτη, γιατί ο πόλεμος διεξάγεται πάνω στο σώμα σου, πάνω στην επιθυμία σου και στο μυαλό σου. Είσαι ηττημένη.

Το “Μια γυναίκα απολογείται” είναι μια νουβέλα εμπνευσμένη από αληθινές ιστορίες κακοποιημένων γυναικών. Γυναικών που κακοποιούνται πίσω από τις πόρτες του “καθαγιασμένου” οικογενειακού θεσμού, που θάβουν την επιθυμία τους για ζωή κάτω από μελανιασμένες στρώσεις δέρματος, που αντιμετωπίζουν το αδιέξοδο της δικαιοσύνης επειδή πάντα φταίνε, που βιάζονται και δεν τις πιστεύουν ή που αμύνονται και τις τιμωρούν. Γυναίκες σε αέναη απολογία στο δικαστήριο της πατριαρχίας που αρθρώνουν τη φωνή τους ώστε να σταματήσει κάποτε η κοινωνία να αντιστρέφει τις ευθύνες και να ενοχοποιεί τα θύματα».

-Το οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Πρόκειται για μια νουβέλα που είναι εμπνευσμένη από μία αληθινή ιστορία. Είναι η ιστορία μιας 22χρονης (τότε) κοπέλας, άγρια κακοποιημένης από τον πατέρα της που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της και να περιπλανηθεί για κάποιους μήνες άστεγη σε μια επαρχιακή ελληνική πόλη. Ένα βράδυ τον Ιουνίου του 2016, ένας άνδρας επιτέθηκε σεξουαλικά στην ίδια και την ανήλικη φίλη της. Τότε σε διαδικασία αυτοάμυνας έβγαλε το μαχαίρι που είχε μαζί της και του έδωσε ένα χτύπημα με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του. Τη συνέλαβαν και την προφυλάκισαν. Το Εφετείο της επέβαλε ποινή 10 ετών.

Η Μαρία Λούκα στο βιβλίο της (χωρισμένο στη νουβέλα, το επίμετρο, και το γλωσσάρι των ορισμών) καταπιάνεται με την καταγραφή και ανάλυση πραγματικών περιστατικών έμφυλης βίας των τελευταίων χρόνων. Ένα βιβλίο που ξεγυμνώνει το πραγματικό πρόσωπο της πατριαρχίας, θέτοντας τα όρια της ελευθερίας, της δυστοπίας και του πόνου πάνω στη γυναικεία ύπαρξη. Ένα σημαντικό ζήτημα που θέτει το βιβλίο είναι η έμφυλη ασυμμετρία που διέπει τη νομολογία, αναφορικά με το δικαίωμα στην άμυνα.

Ο Ποινικός Κώδικας ορίζει το δικαίωμα στην άμυνα ως λόγο άρσης του άδικου. Ο/η αμυνόμενος/η μένει ατιμώρητος/η αν δέχεται άμεση επίθεση που απειλεί το έννομο αγαθό της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας. Ωστόσο, πρακτικά η διάταξη είναι πιθανότερο να βρει ισχύ αν φορά στην απειλή περιουσίας παρά της ζωής. Γίνεται σαφές πως είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλαίσιο, ώστε τα θύματα να νιώσουν ότι μπορούν να μιλήσουν και να ακουστούν.

2021: Μετριόμαστε και βγαίνουμε λιγότερες

Από την αρχή ανέφερα ότι αυτό το βιβλίο το διάβασα στην εκπνοή του καλοκαιριού του 2021. Και το αναφέρω ξανά γιατί έχει σημασία. Οκτώ μήνες αυτό το έτος καθημερινά μετριόμαστε και βγαίνουμε λιγότερες.

  • Τον Ιανουάριο, μια 54χρονη για Μεσκλά των Χανίων έπεσε νεκρή από τα χέρια του συντρόφου της με 14 μαχαιριές.
  • Τον Απρίλιο η 28χρονη Κωνσταντίνα εγκατέλειψε τον σύζυγό της στη Μακρινίτσα, έπειτα από μια κακοποιητική σχέση ετών. Ο εν διαστάσει σύζυγός της πήγε στο σπίτι και την πυροβόλησε εν ψυχρώ. Παράλληλα, πυροβόλησε και σκότωσε και τον αδελφό της.
  • Η περίπτωση της γυναικοκτονίας της Καρολάιν, η οποία δολοφονήθηκε τον Μάιο μπροστά στο 11 μηνών παιδί της, ήταν εκείνη που συγκέντρωσε και τα περισσότερα φώτα της δημοσιότητα. Τελικά, ο Μπάμπης Αναγνωστόπουλος, υπό το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων, ομολόγησε την αποτρόπαια πράξη του.
  • Τον Ιούνιο, η 64χρονη Ελένη θα πέσει νεκρή έξω από το σπίτι της, όπου ο εν διαστάσει σύζυγός της είχε στήσει καρτέρι και την πυροβόλησε.
  • Η  26χρονη Γαρυφαλιά δολοφονήθηκε από τον 30χρονο σύντροφό της, ενώ έκαναν οι δυο τους διακοπές στη Φολέγανδρο. Ο δράστης έσπρωξε την κοπέλα από τα βράχια, ενώ προηγουμένως, όπως φαίνεται στην ιατροδικαστική έκθεση, την είχε ξυλοφορτώσει άγρια. Ο ίδιος, όταν ομολόγησε, μίλησε για την «κακιά στιγμή» και πως «χάλασε η φάση».
  • Οδήγησε 387 χιλιόμετρα, από την Αθήνα μέχρι το χωριό Σωτηρίτσα Λάρισας, μπήκε οπλισμένος στην ταβέρνα όπου εργαζόταν η σύζυγός του και τη σκότωσε με οκτώ σφαίρες. Ήταν 10.30 χθες το πρωί, όταν ο 54χρονος κάλεσε στο τηλέφωνο την αστυνομία και ομολόγησε την πράξη του.
  • Μία 46χρονη μητέρα δύο παιδιών δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια της 20χρονης κόρης της και άλλων ατόμων από 49χρονο ιδιοκτήτη γειτονικής ταβέρνας. ενώ ένας πελάτης του καταστήματος, αλλοδαπός τουρίστας, τραυματίστηκε.
  • Μια 50χρονη γυναίκα βρέθηκε δολοφονημένη από τον σύντροφό της στη Θεσσαλονίκη, ενώ οι γείτονες είπαν πως άκουσαν νωρίτερα έντονο καβγά του θύματος με τον σύντροφό της, ο οποίος είχε απομακρυνθεί από το σημείο. Γείτονες της δολοφονημένης γυναίκας είπαν πως την άκουσαν να φωνάζει «σε παρακαλώ μη με σκοτώσεις», ενώ αργότερα άκουσαν γδούπους και χτυπήματα, που προφανώς απέβησαν μοιραία.

Πες την με το όνομά της, είναι γυναικοκτονία

Πώς ακόμη και εν έτει 2021 συζητάμε ακόμη για εγκλήματα σε βάρος γυναικών ακριβώς επειδή είναι γυναίκες; Γιατί είναι πιο διαδεδομένη η φράση «την σκότωσε γιατί την αγαπούσε» και όχι ο όρος «γυναικοκτονία»; Γυναικοκτόνοι είναι εκείνοι που σκότωσαν γυναίκες λόγω του φύλου τους. Κι όμως τον όρο σπάνια θα τον συναντήσετε σε κάποιο Μέσο ή σε κουβέντα με φίλους. Πιο συχνά θα συναντήσετε εκείνο το κλισέ «έγκλημα πάθους».

Βήματα προόδου στα ανθρώπινα δικαιώματα σίγουρα έχουν σημειωθεί ανά τους αιώνες, αλλά νέα έμφυλα ζητήματα χρειάζεται να γίνουν αντιληπτά.  Η ΕΛ.ΑΣ καταγράφει ποσοτικά τα στοιχεία που αφορούν σε ανθρωποκτονίες και όχι με ποιοτικούς όρους, οπότε εντοπίζεται δυσκολία στην καταγραφή των γυναικοκτονιών. Δεν αναφέρονται, δηλαδή, στους φακέλους της αστυνομίας τα κίνητρα του δράστη (Johnson, H, 2017). Οι γυναικοκτονίες στην πλειοψηφία τους συμβαίνουν μέσα στο σπίτι, με δράστες συζύγους, πατεράδες, φίλους, γιους και συντρόφους.

Στην αντίπερα όχθη συναντά κανείς εκείνους που υποστηρίζουν ότι ο ίδιος ο όρος «γυναικοκτονία» είναι σεξιστικός, καθώς «διαχωρίζει την γυναίκα από τον άνθρωπο». Αβάσιμο επιχείρημα, καθώς η ύπαρξη της συγκεκριμένης λέξης καθίσταται απαραίτητη, διότι φέρει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πρόκειται για έγκλημα με έμφυλο χαρακτήρα. Έγκλημα γέννημα θρέμμα της πατριαρχίας. Έγκλημα του οποίου ο δράστης κουβαλά βαθιά πατριαρχικές αντιλήψεις. Είναι η αντίληψη ότι η γυναίκα (μητέρα, κόρη, σύζυγος, σύντροφος, αδελφή) είναι ιδιοκτησία του, μπορεί να την ελέγχει και να ορίζει την ίδια και τις ελευθερίες της. Είναι η αντίληψη ότι η γυναίκα είναι αδύναμη κι εκείνος ο δυνατός που μπορεί να παίρνει αποφάσεις και για τους δύο. Είναι η αντίληψη ότι κανείς δε μπορεί να του αρνηθεί τίποτα, πόσο μάλλον μια γυναίκα την οποία θεωρεί υποδεέστερη. Είναι η ευρύτερη «λογική της ματσίλας».

Οι γυναικοκτονίες είναι η πιο ακραία μορφή έμφυλης βίας. Όμως η βία έχει πολλές μορφές. Αποκαλυπτικά της έντασης του προβλήματος της έμφυλης βίας είναι τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, σύμφωνα με τα οποία το πρώτο 15νθήμερο του φετινού Αυγούστου οι αρμόδιες υπηρεσίες διαχειρίστηκαν συνολικά 554 καταγγελίες για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σε όλη την επικράτεια.

Στο βιβλίο της Λούκα μιλάει εκείνη –η κάθε εκείνη- που προτίμησε τη φυλακή από το φέρετρο. Όχι, δεν προτιμάει τίποτα από τα δύο. Δεν είχε άλλη λύση. «Σας ζητώ να παραδεχτείτε ότι δεν είχα άλλη λύση και να με αφήσετε να φύγω… Τις νύχτες θα βλέπω ρομαντικές κομεντί και θα τρώω πατατάκια με ρίγανη. Θα είμαι ήρεμη. Αφήστε να φύγω».