Χθες Πέμπτη, συνεδρίασε η Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, με τον Αλέξη Τσίπρα να επιχειρεί μία δική του αποτίμηση κι ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων που έφεραν το κόμμα στη δεύτερη θέση, με διαφορά τουλάχιστον 20% από τη Νέα Δημοκρατία. Μία κομβική αιτία για την παταγώδη ήττα, όπως υποστήριξε, ήταν ότι «η ΝΔ κατάφερε να επιβάλει την ατζέντα της. Την ατζέντα του φόβου. Και να υποστηρίξει έτσι στο δίπολο σταθερότητα – αλλαγή, ως πλειοψηφική τη τάση του δικού της αφηγήματος. Να μην αλλάξουμε γιατί τα πράγματα μπορεί να γίνουν χειρότερα. Και αυτό το κατάφερε αξιοποιώντας διαρκώς και δικά μας λάθη. Πολλά εκ των οποίων αδιανόητα και καθοριστικά. Έτσι, φτάσαμε στο σημείο να πάμε στη κάλπη και η συζήτηση στα καφενεία και στις παρέες να μην είναι όσα συμβαίνουν το 2023.Όσα συνέβησαν τη τελευταία 4ετία : Η ακρίβεια, η διάλυση του ΕΣΥ, τα Τέμπη και το επιτελικό κράτος λάφυρο, οι υποκλοπές και η κακοποίηση του κράτους δικαίου. Αλλά να συζητάμε όσα συνέβησαν 8 χρόνια πριν. Τη συζήτηση για το ευρώ. Τους δύσκολους καταναγκασμούς των μνημονίων. Καταστάσεις όμως που έχουμε αφήσει πίσω οριστικά, χάρη στα δικά μας επιτεύγματα. Και αυτό είναι το οξύμωρο. Εντούτοις αποδείχτηκε ότι η μιντιακή υπεροπλία, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιβολή της προεκλογικής ατζέντας. Και σ’ αυτό συνέβαλαν βέβαια και κόμματα της ήσσονος αντιπολίτευσης, που είχαν το κύριο μέτωπό τους απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ».

Δε θα αναλύσουμε ούτε θα σχολιάσουμε τι μπορεί να οδήγησε στην ήττα του ΣΥΡΙΖΑ (έχουμε ήδη γράψει γι’ αυτό), αλλά το πώς κυβερνήσεις και ΜΜΕ διαμορφώνουν την ατζέντα, την οποία θα έχει στο νου του ο πολίτης που θα πάει στην κάλπη, είναι καίριο ζήτημα.

-Κάποιοι όντως έβγαλαν λεφτά επί Μητσοτάκη. Κάποιοι είδαν αύξηση 50 ευρώ στον μισθό τους.
-Ναι, αλλά τους τα έπαιρναν από αλλού: τρόφιμα, ρεύμα, βενζίνη.
-Έλα ρε συ, σε όλη την Ευρώπη είναι αυτό το πράγμα με την ακρίβεια και τα καύσιμα.

Ο παραπάνω διάλογος είναι πραγματικός. Κι επιβεβαίωσε αυτό που ισχυριζόμουν εδώ και μέρες, πως οι πολίτες -ή τουλάχιστον μία πολύ μεγάλη μερίδα αυτών, που ψήφισαν μάλιστα- πίστεψαν αυτό που κυβέρνηση και ΜΜΕ επί τέσσερα χρόνια τους σερβίρουν: όλα τα δεινά είναι παγκόσμιο φαινόμενο, και στην Ευρώπη τα ίδια γίνονται και ο Μητσοτάκης έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε -έδωσε και κουπονάκι για τα μακαρόνια νο6.

Ο κορονοϊός έπληξε όλον τον κόσμο (αλλά η Ελλάδα τα πήγε 12 φορές καλύτερα από το Βέλγιο), ο πόλεμος στην Ουκρανία αύξησε τις τιμές της ενέργειας (αλλά ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδωσε pass), τις καταστροφές από καιρικά φαινόμενα δεν τις περιμέναμε (αλλά δεν κάηκαν άνθρωποι όπως στο Μάτι), για την 107η θέση στην αν-ελευθερία του Τύπου φταίει ο Νίκος Παππάς και οι «μαύρες σακούλες στον Καλογρίτσα».

Υπάρχουν δύο όψεις: η μία που λέει πως ο κόσμος αδιαφορεί για όσα γίνονται και κοιτάει την τσέπη του (άρα είναι ικανοποιημένος με το 5ευρω κουπόνι) κι η άλλη όψη που λέει πως ο κόσμος πιστεύει πως όλοι ίδιοι είναι και ο Μητσοτάκης έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε («γιατί, ο άλλος καλύτερα θα τα έκανε;»). Χαρακτηριστική απόδειξη για το πρώτο, το έγκλημα στα Τέμπη. Στα Τέμπη στον α’ γύρο των εκλογών πανηγυρικά βγήκε πρώτη η ΝΔ, όπως και στις Σέρρες με τον Κώστα Καραμανλή να βγαίνει πρώτος σε σταυρούς. Ο κόσμος δεν πολιτικοποίησε ποτέ το έγκλημα. Γι’ αυτόν παρέμεινε ένα «μοιραίο δυστύχημα», όπως του έλεγαν και από την τηλεόραση. «Φταίει ο σταθμάρχης», «τραγικό ανθρώπινο λάθος». Χαρακτηριστική απόδειξη για το δεύτερο, οι φόροι που σκάνε στα κεφάλια μας.

Πάνω σε αυτές τις δύο θεωρίες, νομίζω, πως κινούνται και τα συστημικά ΜΜΕ (εστιάζω στην τηλεόραση). Επί τέσσερα χρόνια επιδίδονται σε ένα ανήθικο κι αντιδεοντολογικό ξέσκισμα κάθε ίχνους δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Βλέπουμε αγιογραφίες του Κυριάκου Μητσοτάκη και της συζύγου του: ο γκόμενος και η υπέρκομψη. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με το κύρος του, προσφέρει απλόχερα ασφάλεια στον πολίτη. Βλέπουμε την επιμονή των ΜΜΕ να αναπαράγουν πιστά τα δελτία τύπου του Μαξίμου σε μία σειρά θεμάτων. Aπό τον πόλεμο στην Ουκρανία, μέχρι την πανδημία. Η τηλεόραση πανηγύριζε στους τίτλους των δελτίων ειδήσεων για το πόσο καλά τα πάει η κυβέρνηση στο κομμάτι του τουρισμού και πόσα εκατομμύρια τουριστών εκθειάζουν από την Πλάκα και το Μοναστηράκι τον μουσακά, την ώρα που στα νοσοκομεία πέθαιναν άνθρωποι σε ράντζα στους διαδρόμους, με το Ε.Σ.Υ. να καταρρέει.

Τα ΜΜΕ έδιναν βήμα σε στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, απλώς το κόμμα δεν έχει ταυτότητα, άρα καίριες θέσεις, άρα δεν έκανε ισχυρή αντιπολίτευση. Κι επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ασκήσει -κατά πολύ- μνημονιακή πολιτική δεν μπορούσε να υποστηρίξει μία θέση ουσιαστικής αντιπολίτευσης. Κι απ’ την άλλη, τα Μέσα λειτουργούσαν ως κυβερνητικά φερέφωνα, παίρνοντας ακόμα και σε τηλεοπτικές συζητήσεις το μέρος γαλάζιων στελεχών.

Πολύ σημαντικό να σημειωθεί πως φίμωναν την όποια αντιπολίτευση και διαφορετική άποψη. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο αποκλεισμός του ΜέΡΑ25 από τα μέσα του ομίλου Μαρινάκη. Οι υποψήφιοι βουλευτές Μαρία Απατζίδη, Κλέωνας Γρηγοριάδης και Μιχάλης Κριθαρίδης έχουν καταγγέλλει αποκλεισμό τους από εκπομπές του ΜΕGA όπου αρχικά είχαν προσκληθεί, ενώ και ο γραμματέας του κόμματος, Γιάνης Βαρουφάκης, κατήγγειλε «κόψιμο» συνέντευξής του στην εφημερίδα Τα Νέα. Αποκλείστηκαν δηλαδή οι άνθρωποι που είχαν πολλάκις εξηγήσει το παιχνίδι που παίζεται στις πλάτες των πολιτών προς όφελος τεσσάρων ολιγαρχών, μέσω του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, από μέσα πανελλαδικής εμβέλειας και τεράστιας απήχησης.

Χαρακτηριστική η Έκθεση για την Πολιτική Πολυφωνία του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, η οποία περιλαμβάνεται στην Έκθεση Πεπραγμένων για το έτος 2020.

Ας δούμε σχηματικά πώς τα ΜΜΕ επιδρούν πάνω στον πολίτη. Εκείνος ξυπνάει, φτιάχνει βιαστικά καφέ μέχρι να πάει δουλειά κι ίσως βρει λίγο χρόνο να δει τηλεόραση ή να σκρολάρει στο κινητό, βλέποντας κάποια είδηση. Η είδηση αυτή περνάει επιφανειακά από πάνω του, διαβάζει έναν τίτλο, ακούει μία πρόταση, χωρίς χρόνο και διάθεση να τα επεξεργαστεί. Μπαίνει στο αυτοκίνητο ή σε κάποιο ΜΜΜ να πάει στη δουλειά κι αν βάλει ραδιόφωνο θα πέσει πάνω σε κάποια ενημερωτική εκπομπή, με τις ειδήσεις να περνάνε και πάλι επιφανειακά από το αφτί του μέχρι να φτάσει στη δουλειά. Ο χρόνος που απομένει για «περισυλλογή» είναι ελάχιστος και είναι μάλλον αργά το βράδυ, μετά τη δουλειά και τις όποιες υποχρεώσεις, Χωρίς διάθεση για ανάλυση, με ένα γεμάτο από κούραση κεφάλι, πόσο πιθανό είναι κάποιος να αναλύσει όσα παίζονται πίσω από την πλάτη του; Και χρειάζεται προσωπική ανάλυση, μιας και τα ΜΜΕ δε μεταφέρουν όσα γίνονται με αντικειμενικότητα. Και να σημειωθεί κάτι επίσης σημαντικό: μέσα σ’ όλα αυτά, ο κόσμος δε θέλει να ακούσει τίποτα στενάχωρο. Θέλει να ακούσει πως παρά όλα τα δεινά, ο ηγέτης κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Κι αυτό ακούει. Κι αυτό άφιλτρα το καταπίνει. Και πέφτει για ύπνο.

Κι εμείς καταλαβαίνουμε γιατί είμαστε στον πάτο στον δείκτη ελευθερίας του Τύπου. Καταλαβαίνουμε πόσο λείπει η άσκηση ελέγχου και κριτικής στην εξουσία. Η δημοσιογραφία. Καταλαβαίνουμε πως όλα τα παραπάνω είναι η απάντηση στο «μα καλά, ποιος βλέπει ακόμη τηλεόραση;». Ο κόσμος βλέπει τηλεόραση. Τα δελτία ειδήσεων καθημερινά αγγίζουν σε τηλεθέαση περίπου το 20% κι αυτό το ποσοστό αφορά μόνο τα σπίτια που έχουν τα μηχανάκια της AGB. Η αναπαραγωγή ειδήσεων από τηλεοπτικές εκπομπές στα social media είναι τεράστια, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που βλέπουν τηλεόραση μέσω των ιστοσελίδων των καναλιών.

Τα ΜΜΕ, η τηλεόραση, τα δελτία ειδήσεων ακούν επιρροή, χειραγωγούν, διαμορφώνουν «συνειδήσεις». Το είδαμε και σ’ αυτές τις εκλογές.