Ο αμερικάνος στρατηγός Ουέσλυ Κλαρκ δεν χρειάζεται και πολλές συστάσεις. Ο άνθρωπος που διηύθυνε τους βομβαρδισμούς ακόμη και τηλεοπτικών σταθμών στη Γιουγκοσλαυία, ο ηγέτης του ΝΑΤΟ από το 1997 ως το 2000, ο επικεφαλής των αμερικανικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Κοσσυφοπέδιο μόνον «αντιαμερικάνος», «αντι-ιμπεριαλιστής» και «ειρηνιστής» δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.

Ο τετράστερος, εν αποστρατεία σήμερα, στρατηγός, είχε δώσει μια πολύ ενδιαφέρουσα, ιστορικής σημασίας, συνέντευξη, το 2007, στο Democracy Now!, στην οποία εξηγούσε την τότε «πολιτική» των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή μας. Η συνέντευξη, ίσως ξεχασμένη σήμερα από πολλούς, ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό όσα παρατηρούμε να συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες, και προμηνύουν το τέλος του αμερικανικού ιμπέριουμ – όπως άλλωστε καταγράφεται από πολλούς, πια, αναλυτές. 

Τότε, ο στρατηγός είχε αναφέρει πως, περίπου δέκα μέρες μετά την 11η Σεπτεμβρίου και το πολύνεκρο πλήγμα στους Δίδυμους Πύργους, είχε επισκεφθεί το αμερικάνικο Πεντάγωνο. 

«Πήγα στο Πεντάγωνο και είδα τον υπουργό Ράμσφελντ και τον υφυπουργό Γούλβοβιτς. Ύστερα κατέβηκα κάτω να χαιρετήσω κάποιους από τους ανθρώπους του Γενικού Επιτελείου με τους οποίους είχα δουλέψει, κι ένας από τους στρατηγούς με φώναξε. Είπε, Κύριε, αν μπορείτε ελάτε να μιλήσουμε για κάτι. Του απάντησα ‘ξέρω πως είσαι πολύ απασχολημένος’ και μου είπε, όχι. Μου είπε ‘αποφασίσαμε να πάμε σε πόλεμο με το Ιράκ”. Γιατί με το Ιράκ; τον ρώτησα, “μάλλον γιατί δεν ξέρουν τι άλλο να κάνουν”, μου είπε. Ρώτησα “μήπως βρήκαν πληροφορίες που συνδέουν τον Σαντάμ με την Αλ-Κάιντα;”, και μου είπε όχι. Μου είπε “Δεν έχουμε κάτι καινούριο. Απλώς αποφάσισαν να πάνε σε πόλεμο με το Ιράκ. Μάλλον δεν ξέρουν τι να κάνουν με τους τρομοκράτες αλλά έχουμε καλό στρατό και μπορούμε να ρίξουμε κυβερνήσεις. Ε, αν το μόνο εργαλείο που έχεις είναι το σφυρί, τότε όλα τα προβλήματα τα βλέπεις σαν καρφιά”, μου είπε».  

«Λίγες εβδομάδες αργότερα πήγα να τον ξαναδώ, και ήδη βομβαρδίζαμε το Αφγανιστάν. Τον ρώτησα αν πηγαίνουμε για πόλεμο με το Ιράκ και μετά από αυτά. Και μου απάντησε ‘Α, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα’, πλησίασε στο γραφείο του, σήκωσε ένα χαρτί και μου είπε ‘μόλις σήμερα έλαβα αυτό από επάνω’ – από το γραφείο του Υπουργού. ‘Είναι ένα μέμο που περιγράφει ότι πρόκειται να φάμε λάχανο [take out] επτά χώρες σε πέντε χρόνια, ξεκινώντας από το Ιράκ και μετά Συρία, Λίβανο, Λιβύη, Σομαλία, Σουδάν και για επιδόρπιο το Ιράν’. Ρώτησα αν είναι διαβαθμισμένο [το έγγραφο] και είπε πως ήταν. Είπα, “ε, μη μου το δείξεις τότε”.».

Συνεχίζοντας την ανάλυσή του, ο στρατηγός σημείωνε πως «Αυτή είναι η αλήθεια: Το Ιράν*, από την αρχή, είδε την παρουσία των ΗΠΑ στο Ιράκ ως απειλή.. γιατί ήξεραν ότι είναι οι επόμενοι στη λίστα [hit list]. Έχασαν ένα εκατομμύριο ανθρώπους στον πόλεμο με το Ιράκ [που ήταν αμερικανοκίνητος] και έχουν κοινά ανασφαλή, δύσκολης φύλαξης σύνορα. Ήταν λοιπόν ζωτικό συμφέρον τους να εμπλακούν στο Ιράν… Δύσκολα μπορείς να κατηγορήσεις το Ιράν γιατί προσφέρει δωρεάν επεμβάσεις σε Ιρακινούς που τις χρειάζονται. Δεν είναι επιθετική ενέργεια ούτε μπορείς να πας σε πόλεμο γι’ αυτό, αλλά είναι προσπάθεια αύξησης επιρροής.. Κι η κυβέρνηση αρνήθηκε ξεροκέφαλα να μιλήσει με το Ιράν για την οπτική του, εν μέρει γιατί δεν ήθελε να πληρώσει το εσωτερικό τίμημα με την δεξιά εκλογική βάση αλλά και γιατί δεν ήθελαν να νομιμοποιήσουν μια κυβέρνηση την οποία επιδιώκουν να ανατρέψουν .. Αν ήσουν το Ιράν, θα πίστευες ότι ήδη είσαι σε πόλεμο με τις ΗΠΑ, έτσι κι αλλοιώς…».. 

Ήταν η εποχή που η κυβέρνηση Μπους συνεργάζονταν σε όλα τα επίπεδα με τους σαουδάραβες και έριχναν τόνους χρήμα για «μυστικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή, και στη Συρία, το Λίβανο και το Ιράν, μεταξύ άλλων, πολλά από τα οποία πήγαιναν σε τζιχαντιστές με σχέση με την αλ-Κάιντα… χρηματοδοτούσαμε σουνίτες συνδεόμενους με την αλ-Κάιντα [για να εξασθενήσουν οι σιίτες, που συνδέονται με το Ιράν]», όπως είπε στο στρατηγό η δημοσιογράφος Άμυ Γκούντμαν, που έκανε τη συνέντευξη.

Κάτι που ακόμη είπε ο στρατηγός, σε εκείνη την ιστορική συνέντευξη του 2007, που πρόσφατα υπενθύμισαν και τα Wikileaks, είναι οι λόγοι όσων συμβαίνουν στην περιοχή μας: 

«Η αλήθεια είναι ότι αν η Μέση Ανατολή δεν είχε πετρέλαιο, θα ήταν σαν την Αφρική. Κανείς δεν απειλεί να εισβάλλει στην Αφρική… Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι η παρουσία του πετρελαίου σε όλη την περιοχή οδήγησε στην εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων.» «Φανταστείτε μας να εξοπλίζουμε τους μουτζαχεντίν για να κρατήσουμε τους Σοβιετικούς έξω από το Αφγανιστάν. Γιατί να σκεφτούμε να κάνουμε κάτι τέτοιο; Κι όμως το κάναμε… Και, το μάθημα που πήραν από αυτό είναι πως όποτε χρησιμοποιείς την ισχύ των όπλων θα υπάρχουν απρόβλεπτες συνέπειες, γι’ αυτό και τα όπλα πρέπει πάντα να είναι το τελευταίο στο οποίο θα καταφύγεις… Είναι τεράστιο το κόστος της χρήσης της ισχύος των όπλων».

Μια τελευταία μικρή υπενθυμιστική παρένθεση: Οι ημερομηνίες μιλούν μόνες τους όταν δεις τι συνέβη τα επόμενα χρόνια. Μετά τον πόλεμο του 2001 στο Αφγανιστάν «βρέθηκαν» ανύπαρκτα όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ (με κεντρικό το Βρετανικό ρόλο), και ήρθε η καταστροφή της χώρας από το 2003. Το 2006 το Ισραήλ επετέθη στο Λίβανο, με τις ευλογίες των ΗΠΑ που χαρακτήρισαν την Ισραηλική επίθεση «πόνους της γέννας μιας νέας Μέσης Ανατολής». Η  Λιβύη και η Συρία περίμεναν λίγο παραπάνω – το δεύτερο πενταετές της καταστροφής, που ξεκίνησε με την εκμετάλλευση και τον αποπροσανατολισμό της Αραβικής Άνοιξης του 2011. Καθ’ όλο αυτό το διάστημα, με μια πολύ σύντομη ανάσα, το Ιράν ήταν διαρκώς στο στόχαστρο, με κάθε δυνατό τρόπο πλην της άμεσης επίθεσης. 

Το πλήρες αμερικάνικο μη-σχέδιο («έχουμε σφυρί κι είναι όλοι τους καρφιά») οδήγησε σε αυτό που συμβαίνει σήμερα και που, εντός και εκτός αμερικανικών συνόρων, περιγράφεται ως το τέλος της αυτοκρατορίας. Η παρακμή του αμερικάνικου Ιμπέριουμ έχει ξεκινήσει, αυτό είναι βέβαιο, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι το κτήνος θα πεθάνει ήσυχο σε μία γωνία – οι προβλέψεις δεν είναι ευοίωνες. 

Στο τελευταίο του φύλλο, ο Εκόνομιστ φιλοξενεί άρθρο του γνωστού ιστορικού, καθηγητή στο Στάνφορντ, Νάιαλ Φέργιουσον, με τον τίτλο «Γιατί το τέλος της Αμερικάνικης Αυτοκρατορίας δεν θα είναι ειρηνικό» και υπότιτλο «Καθώς αφήνει το Αφγανιστάν στο χάος, η παρακμή της Αμερικής καθρεφτίζει την παρακμή της Βρετανίας πριν έναν αιώνα, και πιθανώς θα προκαλέσει ευρύτερη σύγκρουση, προειδοποιεί ο ιστορικός». 

Κεντρικό σημείο του άρθρου αποτελεί η καταγραφή των, πολλών και πολύ ενδιαφερουσων, αναλογιών μεταξύ της τότε Βρετανίας και των σημερινών ΗΠΑ, που μόνον καθησυχαστικές δεν είναι.

«Η κατάσταση της Βρετανίας [στο μεσοπόλεμο] ήταν προϊόν εθνικής εξάντλησης και ‘αυτοκρατορικής υπερεπέκτασης’, για να δανειστούμε τη φράση του Πωλ Κένεντι, ιστορικού του Γέηλ. Από το 1914 η Βρετανία είχε υπομείνει πολέμους, οικονομική κρίση και, το 1918-19 μια φρικτή πανδημία, την Ισπανική γρίπη. Το οικονομικό τοπίο σκιάζονταν από ένα τεράστιο χρέος. Αν και η χώρα συνέχιζε να είναι εκδότις του ισχυρότερου παγκοσμίου νομίσματος, ο ρόλος της ήδη αμφισβητούνταν και σε αυτό τον τομέα. Μια κοινωνία τεράστιων ανισοτήτων οδηγούσε τους αριστερούς πολιτικούς να απαιτούν αναδιανομή του πλούτου, ή ακόμη και απευθείας σοσιαλισμό. Ένα σοβαρό τμήμα της διανόησης πήγαινε ακόμη παραπέρα, αγκαλιάζοντας τον κομμουνισμό ή το φασισμό. 

Εν τω μεταξύ, η καθεστυικία βρετανική πολιτική τάξη προτιμούσε να αγνοεί την όλο και χειρότερη διεθνή κατάσταση. Η παγκόσμια κυριαρχία της Βρετανίας απειλούνταν σε Ευρώπη, Ασία και Μέση Ανατολή. Το σύστημα συλλογικής ασφάλειας, βασισμένο στην Κοινωνία των Εθνών – η οποία είχε ιδρυθεί το 1920 ως αποτέλεσμα του μεταπολεμικού ειρηνευτικού διακανονισμού – κατέρρεε, αφήνοντας ως μόνη πιθανότητα τις συμμαχίες, ώστε να συμπληρωθεί κάποιο μικρό μέρος των αυτοκρατορικών πόρων. Ως αποτέλεσμα ήρθε η καταστροφική αποτυχία να αναγνωριστεί το μέγεθος της ολοκληρωτικής απειλής και να συγκεντρωθούν τα μέσα αποτροπής των δικτατοριών.

Μπορούμε να κατανοήσουμε το μέλλον της Αμερικανικής Ισχύος εξετάζοντας τη Βρετανική εμπειρία; Οι ίδιοι οι Αμερικάνοι προτιμούν να υπολογίζουν, στις προβλέψεις τους, μόνο την Αμερικανική Ιστορία, αλλά θα ήταν πολύ πιο διαφωτιστικό για κείνους να συγκρίνουν τη χώρα τους με τον προκάτοχό της αγγλόφωνο παγκόσμιο ηγεμόνα, γιατί οι σημερινές ΗΠΑ έχουν πάρα πολλά κοινά με την μεσοπολεμική Βρετανία». 

Ο ίδιος αναφέρει, και σωστά, ό,τι καμμία αναλογία δεν είναι τέλεια – ειδικά καθώς οι αποικιοκράτες είχαν άλλο μοντέλο επέκτασης και εξουσίας από το αμερικανικό. Όμως, επιμένει πως «η βρετανική εμπειρία μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και της δεκαετίας του ’50, είναι υπόμνηση του γεγονότος πως υπάρχη πολύ χειρότερη μοίρα από μια σταδιακή, ευγενική παρακμή». Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η διεθνής κοινότητα, ενώ μπαίνει αργά και σταθερά στο νέο Ψυχρό Πόλεμο κατά του «καινούριου» εχθρού. 

Αντί κατακλείδας

Σύμφωνα με εκείνο το μπεστ σέλερ δοκίμιο του καθηγητή οικονομικών Κάρλο Τσιπόλλα, οι άνθρωποι χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες:

Τους κακοποιούς ή ληστές (bandit Β)

Τους ευφυείς (intelligent Ι),

Τους ηλίθιους (stupid S)

Τους ανήμπορους ή φουκαράδες (the helpless Η)

Κακοποιός είναι εκείνος που ζημιώνει τους άλλους για να ωφεληθεί ο ίδιος.

Ευφυής είναι όποιος με τις ενέργειές του ωφελεί τους άλλους και ταυτόχρονα ωφελείται και ο ίδιος.

Ηλίθιος είναι όποιος προκαλεί ζημιά σε άλλον άνθρωπο ή σε ομάδα ανθρώπων χωρίς να ωφεληθεί ο ίδιος ή, ακόμη χειρότερα, έχοντας και προσωπική ζημία.

Ο φουκαράς ωφελεί μεν τους άλλους, αλλά ζημιώνεται ο ίδιος γιατί οι άλλοι τον εκμεταλλεύονται (και όχι, δε θα σχολιάσω εδώ τη θέση που επιφυλάσσουν στη χώρα μας οι ντόπιες ελίτ, δεκαετίες τώρα).

Είναι προφανές ότι οι παλιοί αποικιοκράτες ήταν καθαροί κακοποιοί, ληστρικές κρατικές οντότητες που κατέστρεφαν στο διάβα τους, προς ίδιον και μέγιστον όφελος. Και γίνεται όλο και πιο προφανές, από τα οικτρά για όλους αλλά και για εκείνους τους ίδιους- αποτελέσματα των γεωπολιτικών παιγνιδιών των ΗΠΑ, ότι μετά την πτώση της ΕΣΣΔ κατατάσσονται στους Ηλίθιους. Τα αποτελέσματα της ηλιθιότητάς τους, της θεϊκής θέσης που επιφύλαξαν στον εαυτό τους και στην ιδεολογία τους, του εξεπσιοναλισμού τους, ήταν πολυετείς, πολύνεκροι και καταστροφικοί πόλεμοι που βούλιαξαν στη δυστυχία εκτενείς περιοχές του πλανήτη. 

Η στροφή τους κατά της Κίνας γίνεται σε μια στιγμή που όντως έχει πολλές αναλογίες με την Βρετανική εμπειρία όταν η Αυτοκρατορία «στην οποία ο ήλιος δεν έδυε ποτέ» άρχισε να τρίζει από τα θεμέλια. Και, όπως φαίνεται και από τις θέσεις των αναλυτών που ακούει η, πολύ επιλεκτική, Αυτοκρατορία, οι ΗΠΑ δεν είχαν υπολογίσει σωστά, πέρα από τα του Αφγανιστάν και πολύ πιο σημαντικά, τον ρυθμό και τρόπο ανάπτυξης της Κίνας, τυφλωμένες και πάλι από τον εξεπσιοναλισμό τους και την ισχύ των όπλων τους. Ο δρόμος που θα ακολουθήσουν, με την αναγγελία του AUKUS και την ρήξη με ιστορικά φιλικές τους και σύμμαχες χώρες**, θα δείξει αν θα πρέπει να προστεθεί και νέα κατηγορία στο έργο του εκλιπόντος Κάρλο Τσιπόλλα, δάνειο από γνωστή χολυγουντιανή ταινία… 

 

 

* Η αύξηση της επιρροής του Ιράν, και με την ενίσχυση σιιτικών ομάδων και με την μαλακή ισχύ, ήταν ήδη γνωστή στις ΗΠΑ και, από όποιον είχε μυαλό, απολύτως δικαιολογημένη, ως αμυντική κίνηση. Σήμερα συνεχίζεται με ευρύτερο πεδίο δράσης, ειδικά μετά την καλλιέργεια στενότερων σχέσεων με την Κίνα: μόλις πριν λίγες μέρες ανακοινώθηκε από τη νέα κυβέρνηση ότι όλοι οι Αφγανοί «με ή χωρίς χαρτιά» που φτάνουν σε κέντρο υγείας του Ιράν θα εμβολιάζονται «χωρίς να γίνεται καμμία ερώτηση». Είναι ένα πεδίο, αυτό της ανθρωπιστικής δράσης, που στην ευρύτερη περιοχή του Ιράν είναι όχι μόνο καλοδεχούμενο αλλά και διπλωματικά αποτελεσματικότατο, και τώρα πια πάει σε βάθος χρόνου.

** Σήμερα, η Γαλλία που τότε, με τις πρώτες κυρώσεις, απέσυρε όλες της τις εταιρίες από το Ιράν, χάνοντας δισεκατομμύρια εν ονόματι της συμμαχίας με τις ΗΠΑ – εταιρίες σαν την Total και την Peugeot ήταν κυρίαρχες στην ιρανική αγορά των 83 εκατομμυρίων κάτοίκων – χάνει και πάλι δισεκατομμύρια, με την αυστραλέζικη ακύρωση της παραγγελίας συμβατικών υποβρυχίων. Ο δήθεν δρόμος της επανασύνδεσης, μετά μια μοναδική στα χρονικά απόσυρση πρέσβυ, και οι συνομιλίες Μακρόν – Μπάιντεν, τηλεφωνικές ή άλλες, δεν μπορούν πια να είναι καθησυχαστικές για καμμία πλευρά, καθώς έρχονται να προστεθούν και στα σκάνδαλα παρακολουθησης των ευρωπαίων ηγετών, προ εξαετίας. Η Ευρωπαϊκή στάση αλλάζει και η ξεδοντιασμένη ελέω Αμερικής Ευρώπη παρακολουθεί σήμερα τη Βρετανία να βγαίνει κερδισμένη από παντού, από τη στιγμή που εγκατέλειψε την ΕΕ.