Λίγες μέρες πριν την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλεμπάν, όπως γράφαμε στο ΤΡΡ, έξι ευρωπαϊκές χώρες ζητούσαν από την Κομισιόν να συνεχίσει τις επαναπροωθήσεις Αφγανών, και να μην δει την προέλαση των ταλεμπάν ως λόγο για την διακοπή των επαναπροωθήσεων. Δεν έπρεπε, έγραφαν, να θεωρηθεί από τους μέλλοντες πρόσφυγες ότι η ΕΕ θα άνοιγε τις πόρτες της ούτε ότι η κατάσταση στη χώρα τους είναι επαρκής λόγος για να θεωρηθούν όλοι οι Αφγανοί έχοντες δικαίωμα σε άσυλο. Ανάμεσά τους ήταν και η Ελλάδα. 

Αμέσως μετά την κατάληψη της Καμπούλ, στο middle east monitor, σημείωναν ότι το αναπόφευκτο νέο κύμα Αφγανών προσφύγων απειλεί την κοινωνία της Τουρκίας αλλά και μια σειρά κυβερνήσεων της Ευρώπης. Στην Τουρκία υπήρξαν ακραίες ρατσιστικές δηλώσεις – ο δήμαρχος του Μπολού, Τανζού Οζκάν, δήλωσε πως θα χρεώνει δεκαπλάσια τιμή για το νερό «σε αυτούς τους ξένους» – μιλώντας για τους Σύριους για να ακούν οι Αφγανοί…- και η ηγέτις του αντιπολιτευόμενου Καλού Κόμματος, Μεράλ Αξενέρ, προσέφερε στην Αυστρία τρία δισεκατομμύρια ευρώ για να δεχθεί αυτή όλους τους Αφγανούς πρόσφυγες, εις απάντησιν της θέσης του πρωθυπουργού της Αυστρίας Σεμπάστιαν  Κουρτζ που πρότεινε να δοθούν ακριβώς τόσα χρήματα στην Τουρκία για να τους κρατήσει. Το «να τους πάρετε στο σπίτι σας» σε άλλο επίπεδο και παράλληλα μία ένδειξη των πολιτικών παιγνίων που ξεκινούν, στις πλάτες των Αφγανών προσφύγων, στη «Δύση». 

Ας σημειωθεί ότι ήδη η Τουρκία, από τις αρχές του Αυγούστου, έχει δεχθεί εκατοντάδες Αφγανούς  πρόσφυγες, οι οποίοι περνούν από το Ιράν στη γείτονα – σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, περίπου 1.500 Αφγανοί έχουν συλληφθεί, την εβδομάδα πριν την κατάληψη της Καμπούλ, για παράνομη είσοδο στην χώρα, και οι αριθμοί μόνο προς τα πάνω μπορεί να πάνε, δεδομένης της κατάστασης. Τα τείχη και τα αναχώματα που χτίζει η Άγκυρα στα σύνορά της με το Ιράν δεν είναι εύκολο να σταματήσουν την απελπισία…

Στο ίδιο κλίμα κινήθηκε και το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας που απάντησε στον Κουρτζ ότι «η Τουρκία δεν πρόκειται να γίνει ούτε συνοριοφύλακας ούτε η δομή προσφύγων της ΕΕ». Και, βεβαίως, ο ηγέτης της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναγνώρισε ότι ήδη η χώρα του δέχεται πίεση από το νέο κύμα προσφύγων, και διεμήνυσε ότι «η Τουρκία θα εργαστεί για τη σταθερότητα» και μάλιστα «την σταθερότητα στο ίδιο το Αφγανιστάν», αλλά έδωσε και εντολή για την άμεση ανέγερση τείχους στα σύνορα με το Ιράν, ώστε να σταματήσει το νέο προσφυγικό ρεύμα. Οι Ταλεμπάν τον έχουν ήδη χρίσει σύμμαχο και συνομιλητή τους, ας σημειωθεί. 

Δεν είναι, όμως, μόνο οι έξι της ΕΕ και η Τουρκία που ανησυχούν για το νέο ρεύμα προσφύγων. Ήδη το Ιράν και το Πακιστάν αντιμετωπίζουν την ίδια κρίση – το Ιράν μάλιστα σε συνθήκες βάρβαρων παράνομων κυρώσεων από τις ΗΠΑ και καλπάζουσας πανδημίας. Και οι αντιδράσεις δεν απέχουν πολύ. 

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, από τις αρχές του χρόνου εγκατέλειψαν τις εστίες τους πάνω από 550.000 Αφγανοί, το ένα τέταρτο εξ αυτών από τις αρχές του Ιουλίου ως και την 9η Αυγούστου, μες σε ένα μήνα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των προσφύγων ήταν ως τώρα μετακινούμενοι εσωτερικά – άνθρωποι που μετακινούνταν κατά την προέλαση των Ταλεμπάν-, αλλά όλο και περισσότεροι προσπαθούν σήμερα να μεταβούν στο Ιράν ή το Πακιστάν και ήδη κάποιες ζωές έχουν χαθεί σε αυτή την προσπάθεια: φτάνουν σε μας φρικτές λεπτομέρειες όπως τα ανθρώπινα υπολλείματα στις ρόδες αμερικάνικου στρατιωτικού αεροσκάφους που έφυγε από την Καμπούλ τη Δευτέρα «και προσγειώθηκε σε άλλη χώρα», όπως γράφει η Ουάσιγκτον Ποστ.

Στο Ιράν οι προετοιμασίες ήταν άμεσες, παρ’ ότι η χώρα βρίσκεται σε πολύ άσχημη κατάσταση. Οι αρχές έδωσαν εντολή και δημιουργήθηκαν άμεσα νέες δομές φιλοξενίας στις τρεις επαρχίες του που συνορεύουν με το Αφγανιστάν, ώστε να αντιμετωπιστεί το νέο προσφυγικό κύμα. Το Ιράν φιλοξενεί ήδη πάνω από δύο εκατομμύρια Αφγανούς νόμιμα, σε ανθρώπινες συνθήκες αλλά και ένα μεγάλο αριθμό παράτυπων αφγανών μεταναστών – το 2014, με φετφά του Χαμενεϊ τα σχολεία του Ιράν δέχθηκαν περίπου 1.350.000 αφγανόπουλα, είτε βρίσκονταν νόμιμα στη χώρα είτε όχι. Να πούμε εδώ όμως ότι ένα μεγάλο ποσοστό των παλαιότερων Αφγανών προσφύγων στο Ιράν είναι σιίτες, οι οποίοι έχουν ζήσει στο πετσί τους τις γενοκτονικές πρακτικές των Ταλεμπάν τη δεκαετία του ’90. Σήμερα το Ιράν δεν μπορεί να γνωρίζει το ποιόν και τη σχέση με την ίδια αυτή χώρα, όσων ζητούν καταφύγιο, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό των νέων προσφύγων είναι, ως γνωστόν, συνεργάτες των ΗΠΑ… 

Το Πακιστάν ήδη υποδέχεται χιλιάδες Αφγανών προσφύγων από το πέρασμα  Τσαρμάν του Μπαλουχιστάν, και, σύμφωνα με το Αλ Τζαζίρα, μεταξύ τους βρίσκονται και αποφυλακισθέντες Ταλεμπάν και πολλοί ασθενείς, που χρειάζονται άμεση ιατρική βοήθεια. Τα σύνορα έχουν ανοίξει για όλους τους πρόσφυγες που έχουν αφγανικά διαβατήρια ή έχουν ξαναβρει καταφύγιο παλαιότερα στο Πακιστάν και έχουν καταγραφεί στις λίστες Αφγανών προσφύγων. Πολλοί μάλιστα γίνονται δεκτοί από συγγενείς τους, παλαιότερους πρόσφυγες, που γνωρίζουν και πηγαίνουν να τους υποδεχθούν.

Το Τσαρμάν είναι ανοικτό για τις μετακινήσεις μεταξύ των δύο κρατών, αλλά ο αριθμός όσων μεταβαίνουν στο Πακιστάν έχει διπλασιαστεί τις τελευταίες μέρες, φτάνοντας από τις περίπου 10.000 στις 20.000 ανθρώπους. Το Πακιστάν φιλοξενεί περίπου 3,5 εκατομμύρια Αφγανούς πρόσφυγες, ενάμισυ εκατομμύριο με χαρτιά και δύο εκατομμύρια χωρίς, με το πρώτο κύμα να φτάνει τέλη της δεκαετίας του ’80, όπως και στο Ιράν. Ωστόσο, από τον Ιούλιο, το Πακιστάν έχει δηλώσει ότι δε θα δεχθεί άλλους Αφγανούς πρόσφυγες, κι έχει κλείσει, πλην του συγκεκριμένου περάσματος κι ενός ακόμη στο Τορχάμ, τα μήκους 2.700 χιλιομέτρων σύνορά του με το Αφγανιστάν. Χθες, οι αρμόδιοι είπαν ότι όποιος μπαίνει θα ελέγχεται και «άσυλο θα δίνεται μόνο σε όποιον το δικαιούται». 

Οι μαρτυρίες όσων φτάνουν εκεί και καταγράφει σήμερα το Αλ τζαζίρα κάνουν λόγο για «ειρηνικές συνθήκες» στο Αφγανιστάν, «μαγαζιά ανοικτά» και «ανθρώπους που πάνε κανονικά στις δουλειές τους». Κάποιοι δηλώνουν ότι διέφυγαν όταν ακόμη οι Ταλεμπάν πολιορκούσαν τις πόλεις τους, αλλά μαθαίνουν ότι η κατάσταση δεν είναι κακή πια. 

Οι καλοί, οι κακοί και οι άσχημοι 

Αν όλα αυτά καταγράφονται εδώ είναι γιατί ίσως αποτελούν μια διαφορετική ερμηνεία στις θετικές ματιές επί των Ταλεμπάν που βλέπουμε παραδόξως στον δυτικό τύπο – με μιαν ελαφρά ..πισινή, που όμως εύκολα μπορεί να ξεχαστεί και αφήνει ανοικτή την πόρτα να αναδειχθεί «το καλό πρόσωπο» των Ταλεμπάν.

Χθες, τα δημοσιεύματα στο δυτικό τύπο που σχολίαζαν την εμφάνιση του, ως πρόσφατα αόρατου. Ζαμπιχουλάχ Μουτζαχίντ, του εκπροσώπου των Ταλεμπάν που έδειξε το πρόσωπό του και που για πολλά χρόνια πολλοί έλεγαν ότι ήταν ανύπαρκτος, μια κατασκευή, και πίσω του κρύβονταν σειρά Ταλεμπάν που ασχολούνταν με την εικόνα τους στη Δύση, είχαν και μια ευχάριστη νότα… Χαρακτηριστικά ο ρεπόρτερ των Τάιμς της Νέας Υόρκης Σαρίφ Χασάν έγραφε στο τουίτερ «Φωτογραφία του Ζαμπιχουλάχ Μουτζαχίντ, του εκπροσώπου των Ταλεμπάν που ήταν πιο προσιτός και ενεργός από όλη την ομάδα εκπροσώπων του Γκανί όλη την τελευταία δεκαετία. Του έχω μιλήσει, έχουμε ανταλλάξει μηνύματα αλλά πρώτη φορά βλέπω το πρόσωπό του».

Η Λάις Ντούσετ, του BBC, μας έλεγε ότι οι Ταλεμπάν «είναι γοητευτικοί, ξέρουν να χρησιμοποιούν τις σωσστές λέξεις αλλά δεν είσαι ποτέ σίγουρος αν πιστεύουν όσα λένε» και ο Τζων Σίμπσον, επίσης του BBC, σημείωνε πως ξέρει χρόνια τον εκπρόσωπο «έναν σχετικά μετριοπαθή και ευχάριστο άνθρωπο, που προσπαθεί να καθησυχάσει τις διεθνείς ανησυχίες αλλά μιλά μόνο για ένα τμήμα του κινήματος των Ταλεμπάν». Ο εκπρόσωπός τους επί τουλάχιστον δέκα χρόνια δεν είμαστε και σίγουροι ακόμη αν τους εκπροσωπεί εν συνόλω… Εκτός αν έχουμε την ανάγκη να κατασκευάσουμε καλούς Ταλεμπάν, σε αντίθεση με τους κακούς Ταλεμπάν του παρελθόντος – και δεν τους βλέπουμε πια ως τρομοκράτες, όπως σημείωσε απαντώντας του μια Αφγανή ακτιβίστρια της παλιάς γνωστής άποψης |(βλ tweet).

Κι εδώ εντοπίζεται ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της ενημέρωσης σήμερα, όσον αφορά το Αφγανιστάν. Πόσο αληθινή είναι η εικόνα και πόσο έτοιμη είναι η Δύση – ή ένα κομμάτι της, που ελέγχεται από κυβερνήσεις που δε θέλουν επ’ ουδενί ένα νέο προσφυγικό κύμα – να αγκαλιάσει τους Ταλεμπάν ως παράγοντα ειρήνης και ασφάλειας στο Αφγανιστάν, για να εμποδίσει ή αρνηθεί αυτό το προσφυγικό κύμα;

Την ίδια ώρα, το Ρώυτερς – μέχρι χθες ιδιαίτερα κριτικό έναντι των Ταλεμπάν- καταγράφει ότι τα σχολεία θηλέων δεν έχουν κλείσει, κι οι Ταλεμπάν τα κρατούν ανοικτά, όπως κρατούν στη θέση τους και πολλές γυναίκες εργαζόμενες. Η είδηση της γενικής αμνηστίας στους συνεργάτες των γερμαν… συγγνώμη, των Αμερικάνων, που ανακοίνωσαν οι Ταλεμπάν, και ο «μετριοπαθής» εκπρόσωπος επίσης κάνει το γύρο του κόσμου, μαζί με τη διαβεβαίωσή του ότι όλες οι ΜΚΟ θα είναι ασφαλείς στη χώρα και ότι τα δικαιώματα των γυναικών θα γίνουν σεβαστά «στο πλαίσιο του ισλαμικού νόμου» και μάλιστα πως αυτές «θα μετέχουν στην κυβέρνηση».

Το βέβαιον είναι ό,τι οι Ταλεμπάν απέκτησαν πρόσωπο, γιατί το επιδίωξαν οι ίδιοι μας λένε οι δημοσιογραφοι, αλλά το πρόσωπο αυτό είναι και εν μέρει συμπαθές. Πιθανόν να αποδειχθεί συμπαθές, όπως αφήνουν να εννοηθεί τα δυτικά μέσα. Ακόμη κι αν εκπροσωπεί μια κυβέρνηση (που αναλαμβάνει) στην οποία τουλάχιστον πέντε μέλη – γνωστοί ως οι Πέντε Ταλεμπάν, the taliban five- έχουν περάσει από το Γκουαντάναμο και είχαν απελευθερωθεί μόνο και μόνο ως ανταλλαγή με αμερικανό στρατιώτη αιχμάλωτο των Ταλεμπάν, τον (λιποτάκτη) Μπόου Μπίργκνταλ, επί Μπάρακ Ομπάμα. Μεταξύ τους ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, μουλάς Αμπντούλ Χακ, και ένας εκ των στρατηγών τους, ο μουλάς Φαζάλ Μουχάμαντ – μεγάλες «φίρμες» της πρώτης περιόδου του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας», που έχουν παρουσιαστεί τουλάχιστον ως γενοκτόνοι και κατσαπλιάδες πριν παρουσιαστούν σήμερα ως σκιώδεις υπουργοί έτοιμοι να αλλάξουν (δύσκολο μετα το Γκουανταναμο, κι αυτό δε χρειάζεται ανάλυση)… 

Εν κατακλείδι, στα δημοσιεύματα αρχίζει να αναπτύσσεται η φιλολογία της μεγάλης μεταστροφής των Ταλεμπάν, ή ορισμένων εκ των κορυφαίων και ηγετικών στελεχών τους, και να βγαίνουν στο φως λεπτομέρειες σχετιζόμενες με αυτή την αλλαγή, την ίδια ώρα που κανείς δεν θέλει να «φορτωθεί» το μεγάλο νέο κύμα προσφύγων που προβλέπεται από καιρό, και που συνδέεται με το «παλιό κακό πρόσωπο» που έχει ταυτιστεί με την ίδια τη λέξη Ταλεμπάν.

Ποιά θα είναι η μοίρα αυτών των ανθρώπων δεν ενδιαφέρει κανέναν από τους υπαίτιους της τραγωδίας της χώρας.

Αυτό που συνέβη στο αεροδρόμιο της Καμπούλ τη Δευτέρα, δείχνει ότι ακόμη και οι στενότεροι συνεργάτες των ΝΑΤΟικών και των ΗΠΑ, πολύ δύσκολα θα βρουν κατανόηση. Προς το παρόν, μόνον η Αλβανία προσφέρθηκε να φιλοξενήσει συνεργάτες των Αμερικάνων. «Η Αλβανία ως μέλος του ΝΑΤΟ είναι έτοιμη να αναλάβει το μερίδιό της.. Η Ουάσιγκτον ζήτησε ήδη από την Αλβανία να εξετάσει το ενδεχόμενο να γίνει χώρα τράνσιτ για έναν αριθμό αφγανών πολιτικών μεταναστών, που τελικός τους προορισμός θα είναι οι ΗΠΑ», έγραψε ο πρωθυπουργός της χώρας, Εντι Ράμα, στο fb του. Κι εκεί δεκτοί, όμως, μόνον οι συνεργάτες των Αμερικάνων…