της Γεωργίας Κριεμπάρδη

Έχουν γραφτεί πολλά κι έχουμε σημειώσει σε όλους τους τόνους πως το στίγμα της ψυχικής υγείας ΠΡΕΠΕΙ να αποτιναχτεί , οι ψυχικά ασθενείς δεν είναι μια ταμπέλα και δεν τους σημαδεύουν ένα σωρό ταμπού και μύθοι που κυκλοφορούν.  Για τα άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, το στίγμα και οι διακρίσεις που συχνά αντιμετωπίζουν, αποτελούν βασικές αιτίες για την άνιση πρόσβασή τους σε βασικούς τομείς, όπως της υγείας, της εκπαίδευσης, της εργασίας, και της κοινωνικής ζωής. Οι μύθοι και τα στερεότυπα γύρω από τις ψυχικές διαταραχές οδηγούν στον φαύλο κύκλο του κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων.

Η ημέρα αυτή είναι για να μιλάμε. Να ελαφρύνει το μέσα μας. Να μοιραστούμε. Να κανονικοποιήσουμε ό,τι μας συμβαίνει χωρίς ντροπή. Η καρδιά σπάει όπως και το πόδι. Κι όλα φτιάχνουν. Με το να μιλάμε, να κατανοούμε, να βρίσκουμε λύση, να απλώνουμε το χέρι. Kάθε μέρα θα έπρεπε να είναι έτσι. Τώρα, δίνουμε φωνή σε εσάς.

«Δεν ΕΙΜΑΙ διπολική. ΕΧΩ διπολική!»

«Είμαι η Μαρία, είμαι 25 ετών, κι έχω διπολική διαταραχή. Προσοχή! Δεν ΕΙΜΑΙ διπολική. ΕΧΩ διπολική! Όχι, δεν αλλάζει η διάθεση μου κάθε δευτερόλεπτο και όχι, δεν είμαι… επικίνδυνη! Ναι, η διπολική διαταραχή είναι καθημερινή μάχη. Ναι, παίρνω φαρμακευτική αγωγή. Ναι, υπάρχουν σκοτεινές μέρες. Είμαι όμως τυχερή! Η οικογένεια μου και οι φίλοι μου με στηρίζουν σε κάθε βήμα. Είμαι ευγνώμων για εκείνους. Εάν μπορούσα να πω μια πρόταση για όσα εκεί έξω παλεύουν είναι να μιλάτε. Θα νιώσετε ελαφρύτεροι. ΥΓ. Εύχομαι μια μέρα κανένα να μην ντρέπεται να πει “πονάω”»

«Οι κλονισμοί ήταν οριακά καθημερινό φαινόμενο»

«Είμαι η Λυδία και από τον Μάρτιο του ’21 παλεύω συνεχώς με τον εαυτό μου. Όλα ξεκίνησαν όταν ξεκίνησα να παίρνω μια θεραπεία για ιατρικό μου θέμα τα οποία σχεδόν κατευθείαν ξεκίνησαν να μου προκαλούν άγχος, πράγμα το οποίο δεν είχα αντιμετωπίσει ποτέ πριν στη ζωή μου. Στην αρχή, δεν ήξερα τι συνέβαινε, δεν μπορούσα να καταλάβω τι πήγαινε λάθος και τι προκαλούσε αυτές τις ταχυπαλμίες και την αίσθηση ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί. Εκείνη την περίοδο έτυχε να συμβούν κάποια πράγματα όπως ο θάνατος του παππού μου και ο τσακωμός με μια τότε καλή μου φίλη, οπότε νόμιζα ότι έφταιγαν αυτά. Οι μήνες πέρναγαν και έφτασε το καλοκαίρι, με διαφορά το χειρότερο καλοκαίρι της ζωής μου. Είναι κλισέ να λέμε ότι “χάσαμε τον εαυτό μας”, αλλά ειλικρινά ένιωθα ότι δεν ήμουν πλέον εγώ. Οι δυο κλονισμοί ήταν οριακά καθημερινό φαινόμενο, ξεσπάσματα δίχως αιτία (ή για κάτι “χαζό”), που όμως μου δημιουργούσαν τόσο μεγάλη ταραχή που δεν ήξερα καν πώς να το διαχειριστώ. Έφτασα σε σημείο να ξεσπάω στην σχέση μου την οποία αγαπάω με όλη μου την καρδιά. Τότε δεν καταλάβαινα καν ότι το έκανα. Τον Σεπτέμβριο του 21 αποφάσισα να κόψω τα χάπια της θεραπείας μπας και δω διαφορά αλλά ήταν πολύ αργά. Αποφάσισα να πάω σε ψυχολόγο ο οποίος ναι μεν με βοήθησε, αλλά πολύ προσωρινά και “επιφανειακά”, δεν καταφέραμε να λύσουμε τις ρίζες των προβλημάτων, αλλά μόνο να τα κλαδέψουμε. Έπρεπε να δουλέψω πολύ με τον εαυτό μου και ο χειμώνας του ’21 μέχρι και τον Μάιο-Ιούνιο του 22 ήταν πολύ δύσκολοι για εμένα. Μέσα στο καλοκαίρι αποφάσισα ότι κάτι πρέπει να αλλάξει και ότι πρέπει να βοηθήσω τον εαυτό μου. Και αυτό κάνω. Δεν είναι εύκολο αλλά ευτυχώς έχω τρομερό support system και πάω αργά και σταθερά»

«Το πιο δύσκολο και διδακτικό διάστημα στη ζωή μου»

«Με λένε Γιάννη και είμαι 29 ετών, διαγνωσμένος με διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ, από τα 23 μου χρόνια. Η πρώτη μου επαφή με την ψυχική υγεία και τις ψυχικές νόσους εν γένει έγινε στα 21 μου χρόνια, όταν έπειτα από μια διαρκή περίοδο άγχους βρέθηκα καθηλωμένος στο κρεβάτι, μην έχοντας δύναμη να σηκωθώ, να φάω, να κοιμηθώ και γενικά να φέρω σε πέρας απαραίτητες για την καθημερινότητα μου λειτουργίες. Έχοντας επισκεφθεί τρεις παθολόγους και με τις εξετάσεις μου να δείχνουν ότι δεν πάσχω από κάτι άμεσα οργανικό αποφάσισα έχοντας ευτυχώς και την υποστήριξη της οικογένειας μου να μιλήσω με την πρώτη μου ψυχίατρο, η οποία διέγνωσε ότι περνάω ένα δριμύ καταθλιπτικό επεισόδιο. Ξεκίνησα φαρμακευτική αγωγή, η οποία βοήθησε στο να υποχωρήσουν σταδιακά κάποια από τα συμπτώματα της κατάθλιψης όπως η κλινοφιλία,, το αίσθημα έλλειψης ξεκούρασης ή η αδυναμία μου στο να φάω. Ωστόσο, η τότε γιατρός μου επέμενε στο να μην κάνουμε παράλληλα ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες θεωρώντας ότι το προφίλ μου σαν ασθενή δεν χρειαζόταν μια τέτοια μεταχείριση. Είχα έναν υποστηρικτικό κύκλο από οικογένεια φίλους κλπ. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση ήταν εσφαλμένη για την περίπτωση μου κι έτσι 2 χρόνια μετά στα 23 μου παρουσίασα το πρώτο μου μανιακό επεισόδιο. Έτσι, πλέον η διάγνωση μου αλλάζει σε από μείζονα κατάθλιψη σε διπολική διαταραχή. Μαζί με τη διάγνωση αλλάζει και ο γιατρός μου και η ζωή μου γενικά. Το διάστημα που μεσολάβησε από τότε μέχρι σήμερα ήταν αναμφίβολα το πιο δύσκολο στη ζωή μου. Παράλληλα ωστόσο ήταν και το πιο διδακτικό και δεν θα το άλλαζα με τίποτα»

«Θέλουμε να σταματήσουμε τον πόνο κι αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε σ’ αυτή τη ζωή»

«Είμαι η Εβελίνα. Έχω κατάθλιψη εδώ και κάποιους μήνες. Το τελευταίο δίμηνο ο ψυχικός πόνος και η θλίψη έφτασε στο αποκορύφωμα και έφτασα να παλεύω με τον αυτοτραυματισμό και τις αυτοκτονικές τάσεις. Δεν μπορώ να εξηγήσω με λόγια πόσο δύσκολο είναι αυτό. Τώρα βρίσκομαι στη φάση που αποφάσισα να κινηθώ προς τη θεραπεία και τη ζωή, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό, όσο κι αν η μαυρίλα που υπάρχει στο μυαλό μου με οδηγεί αλλού. Θέλω να πω σε όλους τους ανθρώπους που το βιώνουν αυτό ότι δεν είμαστε μόνοι, ότι δεν είμαστε βάρος, ότι αξίζουμε να αναζητήσουμε βοήθεια και στήριξη, ότι η αγάπη θεραπεύει τα τραύματα, ότι δε θέλουμε στην πραγματικότητα να πεθάνουμε, θέλουμε να σταματήσουμε τον πόνο και αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε σε αυτή τη ζωή, όσο κι αν το μυαλό μας μας πείθει για το αντίθετο. Και θέλω να πω στους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά με άτομα που έχουν κατάθλιψη να τους υπενθυμίζουν πόσο σημαντικά και άξια είναι και να τους δείχνουν ότι αγαπούν ακόμη και τα σκοτεινά σημεία τους»

«Ένα εμβόλιο ήταν η αφορμή – Όταν το μυαλό νοσεί το σώμα ακολουθεί»

«Νομίζω αυτές οι δύο προτάσεις περιγράφουν άριστα την δική μου περιπέτεια με θέματα ψυχικής υγείας και “τιτλοφορούν” μία πολύ πιο βαθιά προϊστορία πίσω από την τελική πυροδότηση συναισθημάτων. Λίγο το διαζύγιο των γονιών, λίγο το άγχος με το μέλλον, λίγο η τοξικότητα “φίλων” που δεν ήθελα να αποδεχτώ επειδή τους αγαπούσα, λίγο το ότι είμαι μοναχοπαίδι, όλα αυτά συνετέλεσαν στο να “μεταμορφωθώ” σε έναν εσωστρεφή άνθρωπο. Δεν ήξερα πόσο κακό θα μου έκανε μετέπειτα η πραγματικότητα που είχα δημιουργήσει για να αποφεύγω τα θέματα που με απασχολούσαν. Το ποσό κακό θα μου έκανε να είμαι μετριοπαθής για να μην αποχωριστώ κάποιον. Πόσο κακό θα μου έκανε να “πνίγω” μέσα μου όλα αυτά που ήθελα σαν σφουγγάρι να “στύψω” προς τα έξω. Κάνοντας το εμβόλιο του κορονοϊού ήρθε η αφύπνιση. Η λέξη που μεταφράζεται ως μια σκληρή πραγματικότητα, την αληθινή και αυτή που έπρεπε να είχα ακολουθήσει. Να εξωτερικεύω δηλαδή ότι με ενοχλεί και τα πιστεύω μου.

Ναι το εμβόλιο του κορονοϊού ήταν η αφύπνιση. Πίστεψα στον θάνατο, τον αιφνίδιο. Έγινε ένα με αυτό, το πίστεψα πολύ. Μπήκα μέσα σε αυτόν τον ρόλο και τον υποδύθηκα για καιρό. Ταυτίστηκα με όσα άκουγα αλλά ήξερα μέσα μου ότι άλλη ήταν η ρίζα του προβλήματος. “Καμπανάκια” υπήρξαν πολλά άλλα δεν έδωσα σημασία. Χρόνια πριν. Πράγματα αλλόκοτα και πρωτόγνωρα που συνέβαιναν πάνω μου και δεν έδινα σημασία. Το σώμα μου μιλούσε και δεν το άκουγα. Και προφανώς όταν έχεις αγχώδες προφίλ αυτό γίνεται χειρότερο. Λάδι στην φωτιά. Τα σφιξίματα, ο κόμπος στον λαιμό, οι παλμοί, η εμμονή με τον θάνατο και τις αυτοκαταστροφικές σκέψεις, η εικόνα του να πεθαίνω ή να αυτοκτονώ, ο θυμός και το ξέσπασμα σε πρόσωπα που πραγματικά με αγαπούσαν με έκαναν να χτυπήσω για πρώτη φορά την πόρτα του ψυχολόγου. “Έσπασα” ένα ταμπού που πίστευα καιρό. Το καλύτερο δώρο που έκανα στον εαυτό μου. Έμαθα πολλά για εμένα που δεν ήξερα και κατάφερα να δω την ζωή με άλλο μάτι. Έμαθα να ακούω το σώμα μου

Η ψυχολογία, ίσως η πιο σημαντική επιστήμη που “γέννησε” ο πλανήτης. Μάζεψα πολλά και όταν το γάλα χύθηκε ήταν αργά. Και έδωσα μεγάλη μάχη να το μαζέψω. Από την γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης μέχρι τις συνεδρίες και τις ατελείωτες ασκήσεις διαλογισμού και ενσυνειδητότητας. Όλα για κάποιο λόγο γίνονται και γι’ αυτό ευχαριστώ το εμβόλιο, όχι για τα αντισώματα που μου παρείχε ώστε να προστατευτώ από τον κορονοϊό, αλλά για τα αντισώματα ψυχικής αφύπνισης που με έφεραν σε αυτό που είμαι σήμερα. Σε έναν αυθεντικό άνθρωπο που βάζει όρια και επιλέγει αυτός πως θα ζήσει»

«Καταραμένος και καταδικασμένος στη μιζέρια – Πλέον απολαμβάνω την καθημερινότητά μου»

«Πριν λίγα χρόνια, σε μια περίοδο που θεωρητικά όλα τα πρακτικά ζητήματα της ζωής μου, ή μάλλον της επιβίωσης μου, ήταν λυμένα, ένιωθα ιδιαίτερα άσχημα για μη προφανή λόγο. Αυτό με ώθησε να στραφώ σε έναν ψυχοθεραπευτή, έτσι ώστε να μπορέσω να απολαύσω τη ζωή μου στον βαθμό που μου αναλογεί. Μετά τις πρώτες συνεδρίες και με αρωγό τον θεραπευτή μου, συνειδητοποίησα ότι είχα πέσει από το ξεκίνημα της ζωής μου θύμα συναισθηματικής κακοποίησης, ακούσιας αλλά και εκούσιας, από τους γονείς μου, τους εκάστοτε φίλους και τις συντρόφους μου.

Δυστυχώς αυτές οι συμπεριφορές που βίωνα περιστασιακά μεν, κατ’ εξακολούθηση δε, με είχαν οδηγήσει υποσυνείδητα αφενός να κατηγορώ τον εαυτό μου για τη συναισθηματική βία που δεχόμουν, αφετέρου στο να αναπτύξω μία τάση μοιρολατρείας, ένα είδος αίσθησης καταραμένου και καταδικασμένου στη μιζέρια, σε συνδυασμό με τις σκληρές κοινωνικές συνθήκες της Ελλάδας, αλλά και μετά με τη μετανάστευση μου. Ταυτόχρονα, με έκαναν ασυναίσθητα πολύ επιφυλακτικό στις νέες γνωριμίες, σε βαθμό που ένιωθα συχνά κοινωνικά ανάπηρος.

Μέσω της ψυχοθεραπείας κατάφερα να ελαχιστοποιήσω, αλλά όχι να εκμηδενίσω αυτές τις πνευματικές παρορμήσεις και να υιοθετήσω μία προσέγγιση η οποία με έχει βοηθήσει πολύ και αυτή είναι, όπως λέω και στο μυθιστόρημα που έχω γράψει (Ο Φύλακας Δαίμονας μου, εκδ. Ελκυστής) και στο οποίο διαπραγματεύομαι τα παραπάνω ζητήματα, πως “Η ζωή δεν έχει νόημα, η ζωή είναι το νόημα”, με αποτέλεσμα να βελτιώσω την αυτοεικόνα μου και παρά τις όποιες αυξομοιώσεις να απολαμβάνω την καθημερινότητα μου.

Θεωρώ πως ο σύγχρονος δυτικός “πολιτισμός” με τον ακραίο ανταγωνισμό που χρησιμοποιεί σαν βασικό συστατικό στοιχείο, καθιστά απαραίτητη για τον καθένα μας την παροχή έστω και μίας αμελητέας ψυχολογικής βοήθειας και αυτό είναι το συμπέρασμα που βγάζω από τη δικιά μου περιπέτεια»

Εκείνος που προσπαθεί ν’ αποτινάξει το ταμπού

Mε λένε Τάσο. Πρώτη γνωριμία με την κυρία Κρίση Πανικού πρέπει να ήταν το 2013. Στην κρίση των 35, μέσα στην οικονομική κρίση, αλλά και την προσωπική μου… τρομάρα μου. Συνέβη σε ένα ταξίδι σε έναν φίλο, κολλητό, στην υπέροχη Μπολόνια. Αλλά έτσι είναι η κυρία Πανικού, προτιμά να σου χαλά τα υπέροχα. Στην αρχή νόμιζα ότι δεν ήταν αυτή, αλλά ίσως κάποιο εγκεφαλικό (;!) ή κι έμφραγμα. Άρα ήταν η ίδια αυτοπροσώπως, απλά η γλυκούλα μου έχει ένα τακτ στην αρχή, μέχρι να σε γνωρίσει βέβαια, και το πάει σιγά-σιγά το πράγμα. Από εκεί και πέρα, με το που πήρε θάρρος με έβρισκε σε κάθε φάση. Στο τρέξιμο, στην έξοδο, στο αυτοκίνητο, στο σινεμά… παντού. Αρκεί να ένιωθα καλά και τσουπ, εμφανιζόταν. Δύο ήταν τα πιο τρανταχτά περιστατικά: οδηγώ για τη δουλειά και νομίζω ότι θα τρακάρω! Σε ένα δρόμο που είμαι μόνος μου! Φοβάμαι ότι θα πέσω στις μπάρες… Φτάνω στη δουλειά, προσπαθώ να ηρεμήσω κι ένας συνάδελφος που με βλέπει τρομάζει και μόνο από το βλέμμα μου. Το δεύτερο περιστατικό είναι στο σινεμά… Όλοι είδαν το gravity, εκτός από εμένα. Νόμιζα ότι έχω χάσει τη γη κάτω από τα πόδια μου. Κι όχι δεν με εντυπωσίασε η ταινία… Περιττό να πω ότι έκανα εξετάσεις να δω αν έχω κάτι ή ότι έφερα και γιατρό στο σπίτι μια μέρα, για να του πω πριν με εξετάσει πως μάλλον είναι η Κρίση Πανικού στην παρέα μας. Κι ήταν…

Για 2-3 χρόνια απέφευγα να δω ταινίες με φόνους ή αυτοκτονίες, ειδικά μία ιαπωνική που ένας σαμουράι κάνει χαρακίρι… δεν την είδα ποτέ. Αλλά κι όταν νόμιζα πως δεν ήταν κάπου εκεί, αυτή ήταν μεταμφιεσμένη με τη μορφή του νευρικού -ή καλύτερα νευροσικού ή πιο ειλικρινώς ανίκανου- εραστή… Τότε ήταν που άρχισα να ταυτίζομαι με τον Γούντι Άλεν, αλλά ταινίες τώρα μόνο πια μπορώ να δω… Ένα βήμα πριν την επίσκεψη σε ειδικό άρχισα να εξωτερικεύω το πρόβλημα. Το έλεγα, το συζητούσα, ενώ παράλληλα έκανα ό,τι η κυρία Κρίση Πανικού δεν ήθελε να κάνω. Κόντρα στην κόντρα… Πήρε καιρό… Δε νιώθω ότι έχω θεραπευθεί. Δεν ένιωσα και ποτέ άρρωστος βέβαια. Ξέρω ότι είναι κάπου εκεί και με παρακολουθεί. Αλλά πλέον κάνουμε παρέα. Πριν έρθει, την φωνάζω να κάτσει μαζί μου. Τα λέμε με τις φοβίες μας. Δεν πήγα σε ειδικό μάλλον από ταμπού. Τώρα που δεν νιώθω την απειλή πιο εύκολα θα πήγαινα. Και σκέφτομαι να το κάνω, αλλά προτίστως για άλλους λόγους. Αν πάντως κάτι βοήθησε στην περίπτωσή μου ήταν μία εξωστρέφεια που ενστικτοδώς επέδειξα: μιλούσα για ό,τι μου συνέβαινε κι ασχολήθηκα με συλλογικότητες… Γι’ αυτό κι αγαπημένο τραγούδι αυτό του Σπύρου μας, Σεροτονίνη!»

Μια ποιήτρια που γράφει για τις ψυχικές διαταραχές

Είχα τη χαρά πριν λίγες μέρες να μιλήσω με μια ποιήτρια, ετών 28, που μεταξύ άλλων γράφει για τις ψυχικές διαταραχές. Γωγώ Λιανού. Γράφει για να νιώθει καλά. Γράφει για να ξέρει ο κόσμος. Να μάθει να ακούει τον διπλανό του και να τον αγαπάει με τα σημάδια του. Δεν είναι ταμπού οι ψυχικές διαταραχές. Kι εκείνη η συζήτησή μας αποτέλεσε αφετηρία αυτού του κειμένου.

«Διάγνωση: οριακή διαταραχή προσωπικότητας, χρόνια κατάθλιψη, γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Κρίσεις πανικού. Κλάμα. Απώλεια βάρους. Δε μ’ αρέσει η κοινωνία, με στεναχωρεί όπως είναι. Απόπειρες. Λίγο πριν τα 15 μου, άρχισα να αυτοτραυματίζομαι. Γυρνούσα από το σχολείο, το φροντιστήριο, έκλεινα την πόρτα του δωματίου, έκλαιγα κι αυτοτραυματιζόμουν. Δεν το έκανα για να ζητήσω βοήθεια ή να με προσέξουν. Το έκανα σε σημεία που δε φαινόταν. Ήθελα ο εσωτερικός πόνος που νιώθω να καλυφθεί με έναν σωματικό πόνο για να μη νιώθω τόσο τον εσωτερικό» είχε πει.

Ο λόγος σ’ εκείνη και πάλι. «Ονομάζομαι Γωγώ Λιανού και χαρακτηρίζω τον εαυτό μου ως ποιήτρια. Έχω εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές και πάω για την έβδομη. Κι αυτό είναι το μόνο πράγμα για το οποίο νιώθω περήφανη για τον εαυτό μου. Η ζωή μου είναι ένας αγώνας. Είναι πολύ δύσκολή. Κάθε μέρα προσπαθώ να σηκωθώ από το κρεβάτι, να φτιάξω τον εαυτό μου λίγο παραπάνω. Πολλές φορές δεν είμαι λειτουργική και σ’ αυτό το σημείο να μιλήσω σύντομα για το επίδομα αναπηρίας (Eniaios-Pinakas-Prosdiorismou-Posostou-Anapirias-2021), το οποίο πολλοί που δικαιούνται, δεν παίρνουν. (Μιλάμε και για ένα επίδομα με ψίχουλα, εν τω μεταξύ, αλλά αυτή είναι άλλη συζήτηση). Πολλές φορές δεν είμαι λειτουργική στη δουλειά μου. Γελάω ψεύτικα. Και πάμε στις απόπειρες. Έκανα δύο. Πέτυχαν-δεν πέτυχαν, είναι μεγάλη συζήτηση. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε, όμως, για ποιον λόγο η γενιά είναι μέσα στα ψυχολογικά… Δε θέλω πια να κάνω απόπειρα. Δε θέλω όταν πεθάνω να βγουν άγνωστοι, άνθρωποι από το χωριό, γείτονες και να πουν “η καημένη η Γωγούλα, είχε θέματα, έπαιρνε φάρμακα”. Τι; Τι ξέρεις εσύ για εμένα; Θέλω να είμαι εδώ να υπερασπιστώ τον εαυτό μου. Όσο για τους αυτοτραυματισμούς, το κάνω από τα 15 μου χρόνια. Το σώμα μου είναι γεμάτο πληγές. Το δέχομαι. Όλες έχουν μια ιστορία. Ν’ αγαπάτε τον εαυτό σας. Είμαστε ο ένας δίπλα στον άλλον».