Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση προέδρου που για να αμβλύνει τις κατηγορίες για ακροδεξιές αποκλίσεις και πρακτικές έχει, μεταξύ άλλων, πάει την ειδική σχέση ΗΠΑ-Ισραήλ σε άλλα επίπεδα. Όχι μόνο εμβάθυνε τη στρατιωτική συνεργασία των δύο χωρών, αλλά επίσης φρόντισε να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, μετέφερε την πρεσβεία του εκεί, σταμάτησε την χρηματοδότηση της UNRWA, και αναγνώρισε την προσάρτηση των υψιπέδων του Γκολάν στο ισραηλινό κράτος. Στη σκιά όλων αυτών είναι λογικό να διερωτάται κανείς αν ο σημερινός ένοικος του Λευκού Οίκου εννοεί στα σοβαρά να λύσει το πλέον σύνθετο ζήτημα της διεθνούς διπλωματίας δημιουργώντας τη λεγόμενη «συμφωνία του αιώνα». Μάλιστα τα χαμόγελα δυσπιστίας και τα επιτιμητικά σχόλια πολλαπλασιάζονται όταν κανείς θυμηθεί πως ο Τραμπ έχει αναθέσει τη συγκεκριμένη αποστολή στο Τζάρεντ Κούσνερ, έναν επενδυτή στην αγορά ακινήτων που δεν έχει κλείσει ακόμα τα 40 και στου οποίου το βιογραφικό αν κάτι ξεχωρίζει με διαφορά αυτό είναι ότι τυγχάνει σύζυγος της Ιβάνκα Τραμπ.
Ο Κούσνερ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του από τον πεθερό του συγκρότησε μια ομάδα για να βρει τη λύση εκεί όπου όλοι απέτυχαν για πάνω από 70 χρόνια. Η επίσημη αναγγελία της προωθούμενης συμφωνίας διαρκώς αναβάλλεται αλλά οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ ξέρουν εδώ καιρό τα βασικά της σημεία. Πρακτικά πρόκειται για τον ενταφιασμό της λύσης των δύο κρατών με την αποδοχή όλων των βασικών ισραηλινών αιτημάτων. Συγκεκριμένα την μη επιστροφή των προσφύγων του 1948, τη διατήρηση της πλειοψηφίας των εποικισμών της Δυτικής Όχθης, την μη ανακήρυξη της Ανατολικής Ιερουσαλήμ σε παλαιστινιακή πρωτεύουσα και όλα αυτά έναντι υποσχέσεων για οικονομική ανάπτυξη των παλαιστινιακών εδαφών που προφανώς δεν θα συγκροτούν ένα κυρίαρχο ανεξάρτητο κράτος με εδαφική συνέχεια.
Πριν λίγες μέρες ο Κούσνερ πήγε στην πρωτεύουσα του Μπαχρέιν Μανάμα για να παρουσιάσει τις πτυχές της οικονομικής ανάπτυξης που θα προκύψει για τους Παλαιστινίους σε περίπτωση εφαρμογής του ειρηνευτικού σχεδίου. Του σχεδίου που, όπως είπαμε, μένει να ανακοινωθεί επισήμως. Με άλλα λόγια, έβαλε το κάρο μπροστά από το άλογο εισπράττοντας για μια ακόμα φορά σκεπτικισμό, αν όχι χλεύη, από τους απανταχού ειδικούς. Το οικονομικό πλάνο του Κούσνερ συνοψίζεται σε επενδύσεις 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων που ευελπιστεί να δημιουργήσει ένα εκατομμύριο νέες δουλειές και να μειώσει το ποσοστό φτώχειας μεταξύ των Παλαιστινίων κατά 50%. Το 40 σελίδων πλάνο έχει τίτλο «Ειρήνη προς Ευημερία» και, όπως κάποιοι επισημαίνουν σκωπτικά, έχει τόση σχέση με τη ρίζα της διαμάχης, δηλαδή την στρατιωτική κατοχή, που η συγκεκριμένη λέξη (αγγλ. occupation) αναφέρεται μόνο τρεις φορές και αυτές όχι με την έννοια της κατοχής, αλλά του επαγγέλματος.
Στη συνάντηση της Μανάμα συμμετείχαν κάποια αραβικά κράτη, κυρίως από τον Κόλπο, ισραηλινοί επιχειρηματίες και κάποιοι ελάχιστοι εκπρόσωποι του παλαιστινιακού επιχειρηματικού κόσμου. Αντιπροσωπεία της ισραηλινής κυβέρνησης δεν υπήρξε καθώς η Παλαιστινιακή ηγεσία, που a priori έχει απορρίψει τις ιδέες του Κούσνερ, μποϋκόταρε τη συνάντηση. Και το ερώτημα του εκατομμυρίου που προκύπτει αβίαστα είναι πως και γιατί ο γαμπρός του Αμερικανού προέδρου πιστεύει ότι ένα τέτοιο σχέδιο μπορεί τελικά να προχωρήσει.
Μια απλοϊκή ανάγνωση θα έλεγε πως έχουμε να κάνουμε με αφελείς. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει διότι παρά τα νεποτιστικά κριτήρια με τα οποία προκρίθηκε ο Κούσνερ στο ρόλο του, ούτε ο ίδιος, ούτε η ομάδα του είναι αφελείς. Αντίθετα, μάλλον έχουμε να κάνουμε με μαθητευόμενους μάγους που ανέλαβαν ένα στοίχημα όπου η αδιαλλαξία της παλαιστινιακής ηγεσίας είναι περισσότερο διευκόλυνση παρά τροχοπέδη στους σχεδιασμούς τους.
Καταρχάς να υπενθυμίσουμε πως οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν ενιαία ηγεσία, αλλά είναι χωρισμένοι μεταξύ Δυτικής Όχθης που ελέγχεται από τον Μαχμούντ Αμπάς και τη Γάζα που βρίσκεται για 12 χρόνια κάτω από τον έλεγχο της Χαμάς. Η τελευταία χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση και έχει ως διακηρυγμένο στόχο την απελευθέρωση όλης της Παλαιστίνης. Ως εκ τούτου είναι αναμενόμενο να απέρριπτε την όποια ειρηνευτική πρόταση. Συνακόλουθα η ομάδα του Κούσνερ θα μπορούσε να περιμένει κάποια ανταπόκριση μόνο από την διεθνώς αναγνωρισμένη Παλαιστινιακή Αρχή του Αμπάς. Αντί όμως να παρουσιάσει στον Παλαιστίνιο πρόεδρο ένα ισορροπημένο σχέδιο, του πρότεινε κάτι που η αποδοχή του θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία, ειδικά για κάποιον που έχει απολέσει μεγάλο μέρος δημοκρατικής νομιμοποίησης. Με άλλα λόγια, αν ο Αμπάς δεχόταν τις ιδέες του Κούσνερ ως βάση συζήτησης, τότε η Χαμάς θα συσπείρωνε τον κόσμο εναντίον του και θα αποκτούσε καθαρή πρωτοκαθεδρία στην παλαιστινιακή πολιτική σκηνή. Αλλά ο Αμπάς αρνήθηκε να γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος και προσχώρησε στο στρατόπεδο που διατρανώνει πως «η Παλαιστίνη δεν είναι προς πώληση». Υπό αυτές τις συνθήκες δεν έχουμε όξυνση των εσωτερικών παθών και επικρατεί ομοθυμία. Αλλά μπορεί αυτό να διαρκέσει για πάντα; Όχι, και εδώ είναι το σημείο όπου έχει ποντάρει ο Κούσνερ.
Για τον Αμπάς και τις ελίτ της Δυτικής Όχθης και της Γάζας η άρνηση των αναπτυξιακών σχεδίων είναι εύκολη για τον απλούστατο λόγο ότι δεν τους αφορά η φτώχεια και η εξαθλίωση που υπόσχονται να εξαλείψουν τα 50 δισεκατομμύρια του ειρηνευτικού σχεδίου. Επίσης πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη αυτό που παλαιότερα δήλωσε ο Κούσνερ, ότι δηλαδή επιθυμεί να παρακάμψει την παλαιστινιακή ηγεσία και να «συνομιλήσει» απευθείας στους Παλαιστίνιους. Δηλαδή, μπορεί το σχέδιο να μην ανακοινώνεται αλλά εφαρμόζεται με μονομερείς ενέργειες (βλ. Ιερουσαλήμ, UNRWA, Γκολάν) που ωθούν τον μέσο Παλαιστίνιο να χάσει την πίστη του σε ηγεσίες που έτσι και αλλιώς όχι μόνο έχουν αποτύχει να επιφέρουν απτή πρόοδο, αλλά και που για χρόνια μένουν στη θέση τους χωρίς ανανέωση της λαϊκής εντολής.
Μοιραία, αν σε μερικούς μήνες η κυβέρνηση Τραμπ προωθήσει την ιδέα εκλογών ή δημοψηφίσματος που θα επικυρώσει τη «συμφωνία του αιώνα» η αρχική οργή θα έχει καταλαγιάσει και ενδεχομένως η ανταλλαγή άυλων δικαίων με απτή οικονομική βελτίωση να βρει πολλά ευήκοα ώτα. Και με συναντήσεις σαν αυτή της Μανάμα ο Κούσνερ κάνει το αντάλλαγμα της «εξαγοράς» πολύ συγκεκριμένο και άρα πιο δελεαστικό. Δεν αποκλείεται λοιπόν μια μεγάλη μερίδα του απογοητευμένου παλαιστινιακού λαού να λυγίσει και να σκεφτεί πως μια θέση στον ήλιο τώρα είναι προτιμότερη από την αναμονή της αποκατάστασης αδικιών 70 και πλέον ετών.
Και σε αυτή τη διαδικασία υπάρχει και μια ακόμα, ενδεχομένως πιο σημαντική, διάσταση. Αν η όλη δημόσια συζήτηση προχωρήσει τότε μοιραία θα δοθεί το τέλειο πρόσχημα στον ισραηλινό στρατό να εισβάλλει στη Γάζα. Και αυτό γιατί οι Ισραηλινοί, με το προσωπείο του ελευθερωτή και του εγγυητή της ελεύθερης δημοκρατικής έκφρασης των κατοίκων της Γάζας, θα μετριάσουν τις διεθνείς αντιδράσεις και θα μπορέσουν να εισβάλουν στον παραλιακό θύλακα για να ανατρέψουν την Χαμάς. Με άλλα λόγια, το σχέδιο του Κούσνερ ίσως είναι αρκετά πιο σοβαρό απ’ όσο φαίνεται. Συνεπώς για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά οφείλουν οι Παλαιστίνιοι να δείξουν ενότητα και αποφασιστικότητα που για να σφυρηλατηθούν ίσως απαιτούνται νέα πρόσωπα και πρωτοβουλίες που θα δίνουν προοπτική. Μια προοπτική που καλό είναι να αξίζει πολύ περισσότερο από 50 δισεκατομμύρια δολάρια.