της Γεωργίας Κριεμπάρδη
Οι εκκλησίες, τα καταστήματα τροφίμων και τα φαρμακεία είναι οι μόνοι κλειστοί χώροι στους οποίους θα μπαίνουν οι ανεμβολίαστοι από το Σάββατο 6 Νοεμβρίου 2021, χωρίς μοριακό ή rapid test. Η κυβέρνηση προχωρά σε μέτρα και πάλι σε μία λογική «εκεί κολλάει – εκεί δεν κολλάει». Τι κι αν μιλάμε για κλειστούς χώρους, όπου συνωστίζονται άνθρωποι, η κυβέρνηση επιμένει πως για παράδειγμα στην καφετέρια κολλάει, στην εκκλησία δεν κολλάει. Ενώ μιλάμε για ίδιους κλειστούς χώρους. Στην ταβέρνα κολλάει, στα ΜΜΜ δεν κολλάει. Δε μας παραξενεύουν πια τέτοιες ενέργειες από μία κυβέρνηση που θεώρησε για παράδειγμα σωστό μέτρο το κλείσιμο των περιπτέρων στις 12 τα μεσάνυχτα «για να μην αγοράζουν οι νέοι αλκοόλ και κάθονται στις πλατείες -σ.σ ανοιχτοί χώροι-. Πολλά μπορεί να πει κανείς για την κυβερνητική διαχείριση της πανδημίας και στόχος του κειμένου δεν είναι να «δείξουμε» την εκκλησία, αλλά την σταθερή επιμονή της κυβέρνησης να την εξαιρεί από κάθε μέτρο χωρίς λογικά επιχειρήματα. Μιλάμε για την ήττα του ορθολογισμού.
Όσον αφορά τις εκκλησίες, η εξαίρεση από τα test αφορά μόνο τους πιστούς, καθώς οι ανεμβολίαστοι ιερείς και οι ψάλτες θα πρέπει να υποβάλλονται σε δύο rapid test την εβδομάδα. Κι αν ψάχνουμε λογική εξήγηση στην εξαίρεση της εκκλησίας από την υποχρέωση των test είναι ότι η έκφραση πίστης «είναι αναγκαία για τους πιστούς». Αυτό υποστήριξαν και ο Άδωνις Γεωργιάδης και ο Στέλιος Πέτσας και ο Μάκης Βορίδης, σχολιάζοντας σχετικά. Δεν είναι δύσκολο να χαρακτηρίσουμε «χαϊδεμένο κοινό» της κυβέρνησης το εκκλησιαστικό.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση θέτει στο απυρόβλητο την εκκλησία, εξαιρώντας την από περιοριστικά μέτρα που έχει λάβει για την αναχαίτιση της πανδημίας -η κυβερνητική διαχείριση της πανδημίας είναι άλλου παπά ευαγγέλιο που δε θα σχολιάσω εδώ-.
11 Μαρτίου 2020. Με κεντρικό σημείο της τοποθέτησής του την έκκληση προς την ηγεσία της Εκκλησίας για σεβασμό στα μέτρα προστασίας των πολιτών έναντι της έξαρσης του κορονοϊού, με αναφορές στα μέτρα που είχε πρωτο-ανακοινώσει ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πραγματοποίησε διάγγελμα, απογοητεύοντας όσους περίμεναν λήψη ουσιαστικών έκτακτων μέτρων και καθαρές κουβέντες για τη Θεία Κοινωνία. Χωρίς να μιλήσει ξεκάθαρα, αρκέστηκε σε ένα «ό,τι ισχύει για τις δημόσιες συναθροίσεις, ισχύει και για τις εκκλησίες μας», μιλώντας στη συνέχεια για την ουσία της πίστης, σ’ έναν λόγο που απείχε αρκετά από τη ρεαλιστική κρίσιμη κατάσταση που βρισκόταν ήδη η χώρα.
Κατά το πρώτο κύμα και την πρώτη καραντίνα, ρασοφόροι σουλάτσαραν σε τηλεοπτικά μέσα, διαλαλώντας πως ο ιός δεν κολλάει με τη θεία κοινωνία και εντός των ναών. Ο Μητροπολίτης Κέρκυρας, Νεκτάριος, χαρακτηριστικά προέτρεπε τους πολίτες να συμπληρώνουν την ειδική φόρμα μετακίνησης δηλώνοντας άλλες δραστηριότητες, όπως τη σωματική άσκηση, προκειμένου να μεταβούν στις εκκλησίες για να κοινωνήσουν. Ιδιά συμπεριφορά και από αρκετούς πιστούς. Ποιος να ξεχάσει την κυρία που είχε γυρίσει από τα Ιεροσόλυμα σε «ύποπτο» γκρουπ και δήλωνε «εμείς δε φέραμε κανέναν κορονοϊό, μόνο θεία ευλογία».
Πάσχα 2020. Η Ιερά Σύνοδος εξέδωσε εγκύκλιο στην οποία αναφερόταν ότι οι εκκλησίες θα άνοιγαν καθημερινά την Μεγάλη Εβδομάδα από τις 11:00 έως τις 13:00, με εξαίρεση τη Μεγάλη Παρασκευή που θα ήταν ανοικτές από τις 13:00 έως τις 17:00. Ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας, είχε επισημάνει ότι δεν υπήρχε ειδική πρόβλεψη για τις μετακινήσεις προς τις εκκλησίες και ισχυρίστηκε πως θα υπάρξουν τα κατάλληλα μέτρα για να μην δημιουργηθεί συνωστισμός. «Η εκκλησία έχει δείξει υπεύθυνη στάση. Η Ιερά Σύνοδος έχει λάβει σκληρές αποφάσεις. Είμαστε σε επικοινωνία για το Πάσχα. Δεν υπάρχει ειδική πρόβλεψη για μετακίνηση στις εκκλησίες αλλά θα φροντίσουμε να μην υπάρξει συνωστισμός σε συνεργασία με την εκκλησία. Έχουμε εξασφαλίσει την μεταφορά του Αγίου φωτός στην Ελλάδα» είχε πει χαρακτηριστικά.
Και ήρθε το καλοκαίρι. Από τις 29 Ιουλίου 2020 με υποχρεωτική τη μάσκα θα διεξάγονταν οι συνεδριάσεις της Βουλής τόσο της Ολομέλειας όσο και των κοινοβουλευτικών επιτροπών του Σώματος. Την ίδια ώρα, θυμίζουμε πως «συστάσεις» απηύθυνε η Εκκλησία για χρήση μάσκας από τους πιστούς αλλά όχι κατ΄ εντολήν, ενώ ειδικοί, όπως ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος, είχαν ταχθεί υπέρ της χρήσης μάσκας σε όλους τους κλειστούς χώρους, χωρίς εξαιρέσεις. Αντίστοιχες απόψεις εξέφραζε και ο Μανώλης Δερμιντζάκης.
Ο Οκτώβριος της Θεσσαλονίκης
Και φτάνουμε στον Οκτώβριο του 2020 ή αλλιώς στον μήνα που έγινε χαμός με την έξαρση των κρουσμάτων, αρχικά στη Θεσσαλονίκη. Κατά κοινή ομολογία τουλάχιστον των Γεωργιάδη, Μητσοτάκη και Κικίλια, το λάθος της κυβέρνησης ήταν που άργησε να πάρει τα μέτρα στην Θεσσαλονίκη, αφήνοντας την κοσμοσυρροή στη γιορτή του Αγίου Δημητρίου να διασπείρει τον ιό.
«Μία από τις πιο σφοδρές κριτικές και ένα από τα λάθη που κάναμε ήταν όταν οι λοιμωξιολόγοι μας είχαν εισηγηθεί μια παρόμοια στρατηγική στη Θεσσαλονίκη πριν την γιορτή του Αγίου Δημητρίου, εμείς από σεβασμό στην παράδοση της πόλης και στην Ορθοδοξία, δεν κλείσαμε τότε τη Θεσσαλονίκη πριν από τον Άγιο Δημήτριο.
Σήμερα ξέρουμε ότι αυτό που κάναμε ήταν μεγάλο λάθος γιατί καλώς ή κακώς την ημέρα του Αγίου Δημητρίου παρά την καλή πρόθεση της εκκλησίας να συνεργαστεί και να τηρήσει τα μέτρα, ο κόσμος προσήλθε μέσα και έξω από τις εκκλησίες με μαζικό τρόπο με αποτέλεσμα η διάδοση του κορονοϊού να πάρει τις επόμενες εβδομάδες μεγάλες διαστάσεις.
Εγώ έχω μια ελπίδα ότι έως αύριο θα έχουν επικρατήσει ηρεμότερες σκέψεις, διότι αν αυτό που φοβόμαστε εμείς και οι γιατροί βγει αληθινό και συγκεντρωθεί κόσμος στις εκκλησίες και έχουμε τις επόμενες ημέρες αύξηση του ιού, θα θρηνήσουμε πολλούς νεκρούς και οι κόποι θα έχουν πάει χαμένοι. Δεν πιστεύω ότι η Εκκλησία θέλει να πάρει επάνω της μια τόσο μεγάλη ευθύνη».
Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού. Και η κυβέρνηση πήγε και πάλι να χαϊδέψει τον εκκλησιαστικό κύκλο στις γιορτές, Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Μόνο με 9 πιστούς μέσα στις εκκλησίες, είχε πει η κυβέρνηση. Η εκκλησία αντέδρασε και μαντέψτε… το κράτος υπαναχώρησε. Οι 9 έγιναν αμέτρητοι και η κυβέρνηση αποφασίζει να πατήσει πόδι, απαγορεύοντας εντελώς την λειτουργία των Φώτων με πιστούς. Και μαντέψτε πάλι. Η εκκλησία αντέδρασε και βρεθήκαμε μπροστά σε ακόμα ένα κυβερνητικό φιάσκο, με περιπολικά που θα επέβλεπαν αν τηρούνταν τα μέτρα στους ναούς κατά τα Φώτα, που τελικά …μαζεύτηκαν για αγιασμό.
Στο μεταξύ, για ακόμα μία φορά αποκαλύφθηκε πως η κυβέρνηση δεν συμβουλεύτηκε την Επιτροπή ειδικών. Όπως παραδέχθηκε το μέλος της Επιτροπής, ο καθηγητής Μικροβιολογίας της Σχολής Δημόσιας Διοίκησης του πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Αλκιβιάδης Βατόπουλος, αναφορικά με τη λειτουργία τα Θεοφάνεια, «δεν συζητήθηκε το θέμα, δεν τέθηκε στην Επιτροπή, η δικιά μου αίσθηση είναι πως ότι γινόταν τα Χριστούγεννα θα γινόταν και την Πρωτοχρονιά. Αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα». Στην πορεία βέβαια και πλέον ξεκάθαρα έγινε σαφές πως η επιτροπή των ειδικών αντί για πρωταρχικό ρόλο, παίζει ρόλο κομπάρσου, με την κυβέρνηση να αποφασίζει τελικώς.
Και η Εκκλησία εξακολουθεί να μένει στο απυρόβλητο…
Και το 2021, η κυβέρνηση Μητσοτάκη εξακολουθεί να χαϊδεύει τις εκκλησιαστικές αρχές.
Πέρα από την κεφαλή της εκκλησίας, αντιδράσεις υπήρξαν και από τους ιερείς, καθώς με επιστολή του ο Ιερός Σύνδεσμος Κληρικών Ελλάδος, ανέφερε σχετικά με ανακοίνωση Πέτσα για απαγόρευση εισόδου των πιστών στην εκκλησία την ημέρα των Θεοφανείων, πως «μας δημιουργεί αισθήματα πικρίας καθόσον ο ιερός Κλήρος συντασσόμενος με τα μέτρα προστασίας της υγείας μερίμνησε για την πιστή εφαρμογή τους με τη συνεργασία των λαϊκών μελών των Εκκλησιαστικών Συμβουλίων και του προσωπικού των Ιερών Ναών».
Τελικά, ανοιχτοί οι ναοί. Με θεωρητικά τηρούμενων των μέτρων τελέστηκε ο εορτασμός των Θεοφανείων. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος μετά από σύσκεψη της δεν υπάκουσε στην απόφαση της κυβέρνησης για κλειστούς ναούς, με τον εκπρόσωπο της ΔΙΣ Μητροπολίτης Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως κ. Αθηναγόρας, να δηλώνει χαρακτηριστικά: «Από εμάς οι Εκκλησίες θα είναι ανοικτές. Η κυβέρνηση ας κάνει ό,τι θέλει».
Μπροστά στο δεύτερο, τρίτο και πλέον τέταρτο κύμα, η κυβέρνηση στοχοποιεί χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας, λιανεμπόριο, τη νεολαία, αφήνοντας ανέγγιχτους τους εκκλησιαστικούς κόλπους. Αν και οι «φανατικοί» της εκκλησίας είναι σαφές ότι έχουν καρπωθεί αντιεμβολιαστικές θέσεις, η κυβέρνηση δεν προχωρά σε μέτρα στους ναούς. Χώροι δηλαδή που συναντάται συνωστισμός, με αμφιβολίες για την τήρηση των μέτρων.
«Σαν σαρδέλες σε μέσα μαζικής μεταφοράς, συνωστισμένους σε σχολεία και εκκλησίες και άρα απροετοίμαστους θα μας βρει ο χειμώνας. Η προετοιμασία μπορεί να ήταν ακριβή, αλλά δεν την κάναμε», ανέφερε τον Σεπτέμβριο του 2021 στο TPP ο διευθυντής της ΜΕΘ στο Νοσοκομείο Παπανικολάου, Νίκος Καπραβέλος. Την ίδια ώρα, το ΕΣΥ μετρά και πάλι τις αντοχές του.
Διαχωρισμός εκκλησίας-κράτους, θα μου πεις. Ας σκεφτούμε καλύτερα βέβαια κατά πόσον ισχύει, αλλά και τι κρίνεται σωστό σε κρίσιμες καταστάσεις που απειλείται η δημόσια υγεία.