Το Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ (Communist Party USA, CPUSA), την εποχή του Μεσοπολέμου και ειδικά τις δεκαετίες του ’30 και του ’40, έδωσε έναν τεράστιο αγώνα για την φυλετική, οικονομική και πολιτική Δικαιοσύνη σε όλα τα μέτωπα. Στον Αμερικάνικο Νότο, όπου πέτυχε πολλά σε κοινωνικό επίπεδο, επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στον αγώνα εναντίον των νόμων του Τζιμ Κρόου, εναντίον του ρατσισμού. Μπορεί το γεγονός αυτό κι όσα το αποδεικνύουν να αποκρύφθηκε επί δεκαετίες, μπορεί η επίσημη ιστοριογραφία να έθαψε επί δεκαετίες την αλήθεια, ωστόσο, η νεώτερη ιστοριογραφία καταγράφει πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ στην οργάνωση και τον αγώνα των Αφροαμερικάνων.

Ο Χάουαρντ «Στρετς» Τζόνσον, Αφροαμερικάνος κομμουνιστής και ακτιβιστής, κάποτε χορευτής στο Κόττον Κλαμπ, έχει καταγράψει ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’30 πάνω από το 75% των μαύρων καλλιτεχνών της Νέας Υόρκης είτε ήταν εγγεγραμμένα μέλη του κόμματος είτε ήταν παρόντες σε συγκεντρώσεις και βοηθούσαν όπως μπορούσαν. Το Κόμμα επιθυμούσε και ενίσχυε την διαφυλετική συνεργασία των κομμουνιστών, προσέφερε το έδαφος και άνοιγε δρόμους για τους μαύρους καλλιτέχνες, βοηθώντας τους με κάθε τρόπο.

Αν στη Νέα Υόρκη, όπου το κόμμα ήταν ιδιαίτερα δυνατό τότε και το Χάρλεμ ζούσε την Αναγέννησή του, το ανέμενε κανείς, στον Αμερικάνικο Νότο, των αμόρφωτων μαύρων εργατών γης, μοιάζει αδιανόητο. Κι όμως, σήμερα, ο ρόλος του κομμουνισμού στον αγώνα των Αφροαμερικάνων για ισότητα, ειδικά στον Αμερικάνικο Νότο, είναι, επίσης, πολύ καλά καταγραμμένος.

I’m gonna tell all the colored people

Even the old nigga here

Don’t ya ever go to Alabama

And try to live

Σ’ όλους τους μαύρους θα το πω

Στο γέρο νέγρο ακόμα

Μη περιμένεις πια ζωή

Στης Αλαμπάμας το χώμα

Leadbelly

Το πολυβραβευμένο βιβλίο «Σφυρί και Tσάπα: Οι Κομμουνιστές της Αλαμπάμας στη Μεγάλη Ύφεση» (Hammer and Hoe: Alabama Communists During the Great Depression), του καθηγητή Αμερικάνικης Ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και επισκέπτη καθηγητή στην Οξφόρδη, Ρόμπιν Κέλλυ, καταγράφει όσα συνέβαιναν στην τότε πιο ρατσιστική των πολιτειών του Νότου και δείχνει όχι μόνο πόσο βασικός ήταν ο αγώνας των κομμουνιστών και ακτιβιστών της εποχής στις ΗΠΑ για την ριζοσπαστικοποίηση και τον αγώνα του ίδιου του μαύρου πληθυσμού, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο «οι μαύροι εργάτες της Αλαμπάμας κάναν δική τους την κομμουνιστική ιδεολογία, παντρεύοντας τις διδασκαλίες του Μαρξ και του Λένιν με αυτές της μαύρης εκκλησίας αλλά και τα μαθήματα που άφηνε η επί δεκαετίες παράδοση αντίστασης στη σκλαβιά, το απαρτχάιντ και τη φυλετική τρομοκρατία».

Για τον Κέλλυ, η ριζοσπαστικοποίηση που επέφερε η επαφή με το κομμουνιστικό κόμμα, και η ένταξή της στην κουλτούρα αντίστασης των Αφροαμερικάνων τότε, ήταν ένα σημαντικό σκαλοπάτι στο δρόμο της περαιτέρω, και πιο αποτελεσματικής, οργάνωσης των Αφροαμερικάνων του Νότου. Οι αριθμοί μιλάνε μόνοι τους: τη δεκαετία του 1930 η κομμουνιστική και αφροαμερικάνικη Ένωση Εργατών Γης (Sharecroppers’ Union) της Αλαμπάμας είχε εγγεγραμμένους 12.000 μαύρους εργάτες κι έναν λευκό και η δύναμη των αφροαμερικάνων κομμουνιστών στην πολιτεία υπολογίζεται στις 20.000. Και ύστερα, ήταν κι οι συμπαθούντες, που πήγαιναν σε συγκεντρώσεις αλλά δεν έδωσαν καθαρό στίγμα ποτέ. Όπως η Ρόζα Παρκς. Κατά τον καθηγητή Κέλλυ «οι ρίζες και η οργάνωση του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στην Αλαμπάμα στηρίχτηκε πολλαπλά, αν όχι και πλήρως, στις δομές που δημιούργησε εκεί το Κομμουνιστικό Κόμμα».

Το 1928, διεθνώς, οι κομμουνιστές διακηρύσσουν το Δικαίωμα των Αφροαμερικάνων στην αυτοδιάθεση. Δύο έμπειροι οργανωτές του ΚΚ των ΗΠΑ φεύγουν για την Αλαμπάμα, για να βοηθήσουν στη διάδοση της ιδέας. Στόχος τους είναι να ξεκινήσουν από τους λευκούς εργάτες, αλλά, όπως λέει ο καθηγητής Κέλλυ, οι λευκοί εργάτες δεν έδειξαν προθυμία. Σε αντίθεση με τους μαύρους. Που ήρθαν και έμειναν. Ήταν οι πιο καταπιεσμένοι όλων. Χωρίς δικαιώματα, με μεροκάματα πείνας, χτυπημένοι από την ανεργία, υποκείμενα σε άθλιους κατασκευασμένους νόμους, αυτούς του Τζιμ Κρόου – μέχρι το 1940 πάνω από ενάμισυ εκατομμύριο μαύροι είχαν εγκαταλείψει το Νότο για το Βορρά, ψάχνοντας δουλειά και καλύτερες κοινωνικές συνθήκες. Ήταν αγράμματοι, απλοί άνθρωποι, τσακισμένοι από την εκμετάλλευση και το ρατσισμό. Οι κομμουνιστικές ιδέες μίλησαν στην καρδιά και το μυαλό τους και αντιμετωπίστηκαν ως επέκταση των χριστιανικών αρχών, όπως τις κατανοούσαν, ως αρχές απελευθέρωσης και αντίστασης στην εξουσία. Οι μαύροι κομμουνιστές της Αλαμπάμα ξεκινούσαν τις συναθροίσεις τους με προσευχή.

Οι Εννιά της Αλαμπάμας..

Μεγάλο ρόλο στη ριζοσπαστικοποίηση των μαύρων εργατών Γης έπαιξε η υπόθεση των Αγοριών του Σκότσμπορο, the Scottsboro Boys. Μια υπόθεση που το ΚΚ των ΗΠΑ φρόντισε να διεθνοποιήσει, και η τότε ΕΣΣΔ να αγκαλιάσει. Μια υπόθεση που παραμένει από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία των ΗΠΑ.

Τα αγόρια του Σκότσμπορο ήταν 13-19 ετών. Αφροαμερικάνοι της Αλαμπάμας. Κατηγορήθηκαν, με κατασκευασμένες κατηγορίες, ότι βίασαν δύο λευκές γυναίκες σε ένα τραίνο, την 25η Μαρτίου του 1931. Οι λευκές γυναίκες διηγήθηκαν πως τα μαύρα αγόρια, που όλα τους κρατούσαν μαχαίρια, τις ακινητοποίησαν – με το μαχαίρι στο λαιμό – και τις βίασαν.

Οι κατηγορίες ήταν κατασκευασμένες, οι συλλήψεις αποτέλεσμα ρατσιστικού μίσους, οι συμμορίες των λευκών και οι απόπειρες λυντσαρίσματος το συνοδευτικό, οι δίκες στημένες, οι δικηγόροι πουλημένοι, οι ένορκοι όλοι λευκοί… Ακόμη και σήμερα, η αναφορά στα Αγόρια του Σκότσμπορο είναι ταυτισμένη με όσα υπέστησαν επί δεκαετίες οι Αφροαμερικάνοι στις ΗΠΑ. Τα αγόρια, πλην του 13χρονου Ρόυ Ράιτ, καταδικάστηκαν σε θάνατο, την προβλεπόμενη ποινή για Αφροαμερικάνο που βίαζε λευκή.

Οι εφέσεις έγιναν με τη βοήθεια του Κομμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ. Οι κομμουνιστές έπεισαν τους γονείς των παιδιών ότι, αν υπήρχε σωτηρία, περνούσε μεσα από τον κοινό αγώνα και την χρήση όλων των νόμιμων μέσων. Τους διέθεσε τους δικηγόρους του, όλες τις νομικές του δυνάμεις. Την υπόθεση ανέλαβαν ο ντόπιος δικηγόρος Τζωρτζ Τσάμλυ και ο επικεφαλής της κομμουνιστικής νομικής υπηρεσίας, Τζόζεφ Μπρόνσκυ. Οι κομμουνιστές ανέλαβαν και τη διεθνοποίηση της υπόθεσης, ελπίζοντας στη διεθνή πίεση. Το πόστερ του διεθνούς αγώνα φτιάχνεται στην ΕΣΣΔ από τον σημαντικότερο καλλιτέχνη πολιτικής αφίσας της εποχής, το Ντμίτρι Μοορ, κι επιγράφεται «Λευτεριά στους Φυλακισμένους του Σκότσμπορο!».

Το 1932 το ανώτατο δικαστήριο αποφάσισε ότι οι δίκες έπρεπε να ξαναγίνουν. Στην πρώτη νέα δίκη, η μία εκ των λευκών γυναικών που είχαν πει ότι βιάστηκαν, παραδέχθηκε ότι έλεγε ψέμματα και είχε κατασκευάσει την ιστορία. Ούτε μαχαίρια, ούτε βιασμοί. Οι δύο λευκές κυρίες ήταν επαγγελματίες πόρνες στο Τενεσί και εξυπηρετούσαν πελάτες όλων των χρωμάτων. Κανένα από τα εννιά Αγόρια δεν τις είχε καν αγγίξει, είπε. Οι λευκοί ένορκοι, όμως, έκριναν ενόχους και πάλι τους εννιά εφήβους. Ο δικαστής ζήτησε ο ίδιος νέα δίκη και δεν αποδέχθηκε την ετυμηγορία των ενόρκων.

Τα δικαστήρια των λευκών ενόρκων συνέχισαν, όμως, να τους καταδικάζουν, το ένα μετά το άλλο. Ήταν μαύροι, νέοι, δυνατοί – το μόνο τους έγκλημα. Οι εφέσεις οδήγησαν το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ να λάβει την ιστορική απόφαση περί της επιλογής και Αφροαμερικάνων ενόρκων στις δίκες Αφροαμερικάνων κατηγορούμενων. Μετά και την τελική δίκη, τέσσερις εκ των εφήβων αθωώθηκαν και πέντε κρίθηκαν ένοχοι. Μικρότερη ποινή τα 75 χρόνια φυλάκισης και μεγαλύτερη η θανατική.

…και οι Εννιά του Άρκανσο

Η στήριξη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος στον αγώνα των Αφροαμερικάνων δε σταμάτησε ποτέ. Την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν ο αγώνας των Αφροαμερικάνων έφτασε στο ζενίθ του, η διεθνής υποστήριξη και η πολλαπλή, αν και κρυφή, βοήθεια εντός των ΗΠΑ ήταν δεδομένη.

Το 1957 ο ρατσιστής κυβερνήτης του Άρκανσο, ο Όρβαλ Φάμπους, έστειλε την Εθνική Φρουρά εναντίον των εννέα μαύρων μαθητών που, πρώτοι, θα πήγαιναν σε μεικτό σχολείο. Οι Εννιά του Λιτλ Ροκ, οι εννιά Αφροαμερικάνοι μαθητές γυμνασίου που δεν κατάφεραν να πάνε σχολείο, γιατί ήρθαν αντιμέτωποι με το στρατό, έγιναν σύμβολο του αγώνα για ίσα δικαιώματα. Και ο Φάμπους ένα από τα πιο μισητά πρόσωπα διεθνώς.

Στις 17 Μαϊου του 1954, ανακοινώνεται η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου των ΗΠΑ στην, σήμερα θρυλική, υπόθεση Μπράουν εναντίον Σχολικού Οργανισμού της Τοπίκα (Brown v. Board of Education of Topeka). Είναι η υπόθεση κατά την οποία αποφασίζεται ότι ο φυλετικός διαχωρισμός στα δημόσια σχολεία είναι αντισυνταγματικός και ουσιαστικά καταργείται η ως τότε νομική ερμηνεία που θεωρούσε ότι μπορούσε να υπάρχει ισοτιμία στο ρατσισμό (separate but equal, Jim Crow laws), δίνει τέλος στο ρατσιστικό διαχωρισμό των σχολείων του αμερικάνικου Νότου, σε σχολεία για μαύρους και σχολεία για λευκούς και θεωρείται η ρίζα του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα.

Το Κεντρικό Γυμνάσιο του Λιτλ Ροκ, της πρωτεύουσας του Άρκανσο, ήταν πάντα ως τότε ένα λευκό σχολείο. Η απόφαση ότι αυτό θα γινόταν το πρώτο μεικτό γυμνάσιο του Άρκανσο ελήφθη το 1955 και προέβλεπε την υλοποίησή της το 1957. Ο Όρβαν Φάμπους, ο κυβερνήτης, είχε υποσχεθεί ότι τίποτε τέτοιο δε θα συνέβαινε, στους ψηφοφόρους του. Όταν ήρθε η μέρα οι Εννιά να περάσουν πρώτη φορά την πύλη του σχολείου, βρήκαν απέναντί τους την Εθνική Φρουρά. Και ο Φάμπους, η Εθνική Φρουρά και ο ρατσισμός εις βάρος παιδιών έγιναν πρωτοσέλιδα στις εφημερίδες όλου του κόσμου.

Πολλές, φιλικά προσκείμενες στις ΗΠΑ, μάλιστα, κατέγραφαν πόσο «ξένα με τις αξίες της ηγέτιδας δύναμης του ελεύθερου κόσμου» ήταν όσα συνέβαιναν στον αμερικάνικο Νότο. Οι μη φίλα προσκείμενες ήταν πολύ πιο αυστηρές. Η Κομσομόλσκαγια Πράβντα είχε τίτλο στο πρωτοσέλιδό της «Ο Στρατός τους [των ΗΠΑ] προελαύνει εναντίον παιδιών!» και σειρά φωτογραφιών από το ρατσιστικό περιστατικό.  Η Ισβέστια θα γράψει: «Αυτή τη στιγμή, πίσω από το προσωπείο της αυτοαποκαλούμενης Αμερικάνικης ‘Δημοκρατίας’, εκτυλίσσεται μια τραγωδία, που μόνον οργή και αγανάκτηση μπορεί να προκαλέσει στην καρδιά κάθε έντιμου ανθρώπου… Τα αφεντικά του κυβερνήτη Φάμπους, που ονειρεύονται θηλειές και δυναμίτη εναντίον όποιου έχει άλλο χρώμα, οι συνήγοροι του χουλιγκανισμού που πετούν πέτρες σε ανυπεράσπιστα παιδιά – αυτοί οι κύριοι έχουν το θράσος να μιλούν για Δημοκρατία και να μιλούν ως εκπρόσωποι της ‘Ελευθερίας’. Κι όμως, δεν μπορεί κανείς να φανταστεί μεγαλύτερη προσβολή προς τη Δημοκρατία και την Ελευθερία από ην ομιλία ενός Αμερικάνου Διπλωμάτη μπρος στο αμερικάνικο κοινοβούλιο, που πλασάρει την Ουάσιγκτον ως ‘Υπερασπιστή’ των δικαιωμάτων του Ουγγρικού λαού». Να σημειωθεί ότι οι δεξιοί και συστημικοί ιστορικοί θα μιλήσουν για εργαλειοποίηση των τεκταινόμενων τότε στις ΗΠΑ «από τους κομμουνιστάς» – λες κι οι αφορμές ήταν μικρές ή μεμονωμένα περιστατικά…

Στην υπόθεση των Εννιά του Λιτλ Ροκ επενέβη, τελικά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Άικ Αϊζενχάουερ. Με την προεδρική εντολή 10730 έθεσε την Εθνική Φρουρά του Άρκανσο υπό την Ομοσπονδιακή κυβέρνηση και της έδωσε εντολή να βοηθήσει την είσοδο των μαθητών στο νέο σχολείο τους. Κάτι που έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς.

Και μετά, ανέλαβε να δώσει το αιώνια καταγραμμένο, άγριο και καλλιτεχνικώς άρτιο χαστούκι στον Φάμπους, η τζαζ. Αυτά θα τα πούμε το Σαββατοκύριακο, όμως… Προς το παρόν, Λήντμπέλλυ και Τα Αγόρια του Σκότσμπορο…

 

 

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

The Cry was Unity, Communists and African Americans 1917-1936, Mark Solomon

New Negro, Old Left, William J. Maxwell

Hammer and Hoe: Alabama Communists During the Great Depression, Robin Kelley