Η φτωχοποίηση της κοινωνίας κλείνει το μάτι στον εθνικισμό – Να μην αφήσουμε το μοτίβο της προηγούμενης δεκαετίας να επαναληφθεί

της Γεωργίας Κριεμπάρδη

Σε ενημερωτική εκδήλωση που είχε πραγματοποιηθεί, πριν λίγες μέρες, σχετικά με την έναρξη της δίκης της Χρυσής Αυγής σε δεύτερο βαθμό στις 15 Ιουνίου, αρκετοί από τους θεατές πήραν τον λόγο, με την παρέμβαση του Αντώνη Φάρα από την Αναμέτρηση-Ομάδα Κομμουνιστών/στριών, να αποτελεί μία από τις πιο εύστοχες παρατηρήσεις-τοποθετήσεις. «Η κατάσταση θυμίζει 2010-11, έχουμε μια φτωχοποίηση, ο εθνικισμός πουλιέται στα δελτία ειδήσεων όσο ανεβαίνουν οι τιμές στα προϊόντα. Βλέπουμε πολλούς “τουρκοφάγους”, τα βάζουν με πρόσφυγες…».

Μελέτη των Manuel Funke, Moritz Schularick και Christoph Trebesch, που δημοσιεύθηκε το 2015, έδειξε ότι από το 1870 σε σχεδόν 100 περιπτώσεις οικονομικών κρίσεων τα ακροδεξιά κόμματα ήταν οι μεγάλοι ωφελημένοι των χρηματοοικονομικών κραχ, με τη δύναμή τους να αυξάνεται κατά περισσότερο από 30% (σε απόλυτο αριθμό ψήφων). Όπως εξηγούσαν οι συντάκτες της μελέτης «σε μεγάλες κρίσεις οι πολίτες κατηγορούν τις ελίτ, που δεν κατάφεραν να τις αποτρέψουν, η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα διαβρώνεται και μία σημαντική μερίδα της κοινωνίας στρέφεται προς τα ακροδεξιά κόμματα, που υπόσχονται σταθερότητα, νόμο και τάξη».  Παράλληλα τόνιζαν ότι τα ακροδεξιά κόμματα «παντρεύουν» τον οικονομικό πόνο και την ανασφάλεια των πολιτών με την καλλιέργεια αισθημάτων φόβου απέναντι σε εξωτερικές δυνάμεις, τις οποίες παρουσιάζουν ως απειλή όχι μόνο για τις θέσεις εργασίας, αλλά και την εθνική κουλτούρα και τρόπο ζωής.

Η Χρυσή Αυγή δεν τελείωσε στις 7 Οκτωβρίου 2020. Όχι μόνο γιατί σε Β’ βαθμό στη δική μπορεί να έρθουν αποφυλακίσεις και μειώσεις ποινών για τους ήδη καταδικασθέντες φασίστες αλλά και γιατί παραφυάδες της Χ.Α. υπάρχουν ακόμη (η Ασφάλεια έχει καταγράψει 16 νέες ακροδεξιές ομάδες μετά την κατάρρευση της Χρυσής Αυγής και σίγουρα δεν είναι μόνο αυτές), αλλά ουσιαστικά οι ιδέες που την εξέθρεψαν, το δηλητήριο του φασισμού, το μίσος προς τον άλλον -τον διαφορετικό ή μη- είναι βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία, στην καθημερινότητά μας. Είναι σκοτεινές ιδέες που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν σε μια φτωχοποιημένη κοινωνία, με εξαντλημένους ανθρώπους. Κι αν εξετάσουμε την κοινωνία μας σήμερα, είναι έτσι ακριβώς, όπως και στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.

Οικονομία τσακισμένη, με τη μεσαία τάξη σχεδόν ανύπαρκτη και τη μικρή να πληρώνει δυσανάλογα υπέρογκους φόρους – συνταξιούχοι στα κάγκελα – ανεργία να καλπάζει- κοινωνικές εντάσεις στα πεδία της υγείας(κυβερνητική διαχείριση πανδημίας, ΕΣΥ στα όριά του, προς ιδιωτικοποίηση της δημόσιας υγείας) και της παιδείας(νομοσχέδια με στροφή προς την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας παιδείας, πανεπιστημιακή αστυνομία) – ακρίβεια σε βασικά αγαθά, όπως φαγητό, ρεύμα, καύσιμα: είναι όσα συνθέτουν το παζλ της σημερινής κοινωνίας. Αν το δούμε ευρύτερα, είναι κι άλλα: κλιματική κρίση, οι αναπτυσσόμενοι επιχειρηματικοί κλάδοι όπως τα social media που κερδοφορούν ταχύτατα, αλλά και οι τεχνολογικές εξελίξεις (πχ επέλαση των ρομπότ) που δημιουργούν φόβο… Όλα αυτά καλλιεργούν στην κοινωνία το αφήγημα «η χώρα μου πρώτα, η χώρα μου πάνω απ’ όλα», μία ένταση προς οτιδήποτε άλλο και φυσικά ένα αντικομμουνιστικό κλίμα, που έχει εντόνως και πολλάκις εκφραστεί ,για παράδειγμα, από τον Κωνσταντίνο Μπογδάνο, που δημιούργησε και νέο κόμμα, μια δεξιά για τους νοικοκυραίους -όπως έχει πει.

Μία σημαντική μερίδα των πολιτών αισθάνεται ότι η παγκοσμιοποίηση και τα ανοιχτά σύνορα κομίζουν προκλήσεις και απειλές κι αυτό σε συνδυασμό με το αίσθημα της οικονομικής αδικίας και της ανασφάλειας δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα. Στην κρίση, η ταπείνωση που υπέστη ο ελληνικός λαός από τα μνημόνια των δυτικών δανειστών κατέληξε να εκτονωθεί με ρατσισμό στον αδύναμο (μετανάστη, πρόσφυγα, «σκοπιανό» κλπ). Όπως έδειξε και η μελέτη των Manuel Funke, Moritz Schularick και Christoph Trebesch, η ακροδεξιά στροφή προς το αφήγημα του «νόμος και τάξη», που έχει ως πυρήνα -μεταξύ άλλων- το αφήγημα του να «καθαρίσει» η χώρα από τους ξένους και να ανυψωθεί το εθνικό αίσθημα, είναι αποτέλεσμα της κρίσης.

O εθνικισμός πουλιέται και πάλι καθημερινά στα συστημικά ΜΜΕ. Οι Μακεδονομάχοι του 2010 και οι Τουρκοφάγοι του 2020 είναι τα πελατάκια ενός κράτους σε κατρακύλα -(Ενόψει εκλογών και στην Τουρκία, το ίδιο κλίμα καλλιεργείται).  Κι όσοι απευθύνονται σ’ αυτά τα πελατάκια, δε βγαίνουν πια με αγριάδες στα κανάλια -όπως πχ το 2011-12 ο Κασιδιάρης, αλλά με κοστούμια, γραβάτες και με ευγενικό, ήρεμο τόνο ξεστομίζουν τέρατα.

Τα ΜΜΕ, παίρνοντας κυβερνητική γραμμή, επιχειρούν να αποπροσανατολίσουν τη δημόσια συζήτηση αλλού από την ακρίβεια, την ενεργειακή κρίση κι όσα καίνε την κοινωνία. Τα δελτία ειδήσεων εστιάζουν σε εθνικά θέματα -εν γένει-, πουλάνε μίσος για τους Τούρκους και βούτυρο στο ψωμί τους έκατσε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ένας ακόμα πόλεμος, με αμέτρητα θύματα, στάθηκε αφορμή για τα ΜΜΕ να καλύψουν μπόλικο τηλεοπτικό χρόνο καλλιεργώντας ένα αντιρωσικό κλίμα.

Κι από την άλλη, το αντιπροσφυγικό κλίμα και οι επιθέσεις σε βάρος προσφύγων-μεταναστών παραμένουν σε κάθε κρίση. «Να μην έρθουν οι κακοί ξένοι», «να υψώσουμε τείχη», «να τους γυρίζουμε πίσω» και σιωπή για τις βάναυσες παράνομες επαναπροωθήσεις. Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, διεθνώς βραβευμένος διασώστης, έχει πει: «Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι η πιο θανατηφόρα στον πλανήτη. Από το 2017 οι ευρωπαϊκές χώρες σταμάτησαν να επιχειρούν για τη διάσωση ανθρώπων. Απέσυραν τα διασωστικά και αγνοούν τα σήματα που στέλνουν οι λέμβοι των προσφύγων, με αποτέλεσμα να βυθίζονται και οι αρχές να μην ανταποκρίνονται. Έχουμε περιπτώσεις νεκρών από τη δίψα που περίμεναν μέρες να πάει κάποιος να τους σώσει. Στην τελευταία αποστολή μας, το μόνο που είδαμε ήταν ένα drone της Frontex, το οποίο ουσιαστικά θα ειδοποιούσε την ακτοφυλακή πριν από εμάς, με σκοπό να πραγματοποιηθεί επαναπροώθηση».

Σύμφωνα με τον Ιασ. Αποστολόπουλο, το πρώτο πράγμα που ρωτούν οι πρόσφυγες είναι που πάει το διασωστικό καράβι. Αν επιστρέφει στη Λιβύη προτιμούν να πνιγούν. Εκεί, είναι αντιμέτωποι με τα σκλαβοπάζαρα, με τους βασανισμούς, τα κολαστήρια. Οι γυναίκες κακοποιούνται και η Ευρώπη το θεωρεί φυσιολογικό. Η Λιβυκή ακτοφυλακή συνεργάζεται με τους συμμορίτες διακίνησης μεταναστών. «Στην Ελλάδα, η ακτοφυλακή αντί να τους σώζει, τους πετάει στη θάλασσα. Απαγάγουν πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα, τους κρατούν σε μυστικές τοποθεσίες, τους κλέβουν τα χρήματά τους, τα διαβατήριά τους και τα κινητά τους τηλέφωνα και τους εγκαταλείπουν στη θάλασσα μέσα σε πλαστικές λέμβους, χωρίς καν να έχουν τη δυνατότητα να ειδοποιήσουν για να σωθούν. Αν κάποιος λειτουργεί ως παράνομος, είναι η ΕΕ, η Μάλτα, η Ιταλία, η Ελλάδα. Η αλληλεγγύη πρέπει να υπερισχύσει».

Το ίδιο μοτίβο υπήρχε και το 2010-11, που έδωσε χώρο στη Χρυσή Αυγή να αναπτυχθεί: ο εκτροχιασμός των δημοσιονομικών, η αυστηρή λιτότητα, οι οξυνόμενες ανισότητες συνέθεσαν ένα σκηνικό μέσα στο οποίο τα άκρα και οι λαϊκιστές βρήκαν ελεύθερο πεδίο να δράσουν. Η ακροδεξιά εμφανίστηκε ως «σύμμαχος του λάου» ενάντια στις «καταστροφικές πολιτικές των Βρυξελλών», τις «κακές ελίτ» που ξεζουμίζουν τον κοσμάκη. Κι ακολούθησαν τα ρατσιστικά αφηγήματα, τα αντικρατικά, τα αντιμεταναστευτικά και ισλαμοφοβικά. Το 2012 η Χρυσή Αυγή κέρδιζε με περισσότερες από 425.000 ψήφους την είσοδο στη Βουλή.

Το προφίλ της Χρυσής Αυγής έμοιαζε με εκείνο του ΛΑ.Ο.Σ., με τη διαφορά ότι το δεύτερο κόμμα δεν ήταν/ είναι εγκληματική οργάνωση και παρουσίαζε τις ακραίες απόψεις σε πιο ήρεμο τόνο. Ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός ήταν ένα ελληνικό εθνικιστικό κόμμα, με πρόεδρο τον Γιώργο Καρατζαφέρη. Ήταν ένα κόμμα βλαστάρια του οποίου είναι και μέλη της σημερινής κυβέρνησης Μητσοτάκη: Άδωνις Γεωργιάδης, Θάνος Πλεύρης, Μάκης Βορίδης. Άλλωστε το παρελθόν του κ. Βορίδη στην ΕΠΕΝ είναι γνωστό και είναι και πρόσωπα που στο πρόσφατο παρελθόν του Μακεδονικού τα είδαμε πλάι στους Μακεδονομάχους.

Διαβάζουμε στον Ριζοσπάστη (2010), με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές:

Ο Π. Ψωμιάδης, υποψήφιος Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας με τη ΝΔ, είπε: «Το μήνυμα της ημέρας αυτής είναι σαφές: Η Μακεδονία μας δεν πωλείται, δεν ενοικιάζεται, δεν παραχωρείται. Η εθνική μας ταυτότητα, η ψυχή μας, δεν αποτελούν προϊόν διαπραγμάτευσης. Χρέος μας είναι να επαγρυπνούμε, να μην αφήσουμε ανοιχτές Κερκόπορτες. Γιατί τότε, όπως διδάσκει η Ιστορία, ακολουθούν Αλώσεις». Πίσω απ’ τις εκφράσεις περί «εθνικής ταυτότητας» και «Κερκόπορτας», υποθάλπεται ο πραγματικός εθνικισμός. Καθόλου τυχαίο, ότι σε άλλο σημείο του λόγου – απευθυνόμενος σε όλους τους «Μακεδόνες» και τους Ελληνες – είπε: «να μην παραδώσουμε ποτέ το ιερό όνομα και τα σύμβολα της Μακεδονικής γης».

O Μ. Μπόλαρης, υποψήφιος Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας με το ΠΑΣΟΚ, στο ίδιο πάντα πλαίσιο είπε με τη σειρά του ότι «Η ήττα του Βουλγαρικού αναθεωρητισμού», ήρθε ως αποτέλεσμα «της προσπάθειας που καρποφόρησε στο γόνιμο έδαφος της Ελληνικής γλώσσας και παιδείας, με την ιδιαίτερη πρακτική αξία της στην κοινωνική και οικονομική ζωή της εποχής». Ο Στ. Παπαθεμελής, υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, σε ένα ρεσιτάλ αλυτρωτισμού και επικίνδυνης, για τα λαϊκά στρώματα, λογικής, είπε πως οι Μακεδόνες, «ήταν, είναι και θα είναι Ελληνες. Επομένως, με τα καμώματά τους οι σκοπιανοί έχουν επιλέξει να είναι Ελληνες και κατ’ ακολουθίαν αντί αυτοί να διεκδικούν τη μισή Ελλάδα, είναι η Ελλάδα που πρέπει να διεκδικεί ολόκληρα τα Σκόπια αφού η εμμονή τους στο μακεδονισμό τους καθιστά αλύτρωτους Ελληνες»!!! Ούτε λίγο ούτε πολύ διεκδικεί την ΠΓΔΜ, ως …ελληνικό χώρο!

Η ιστορία κάνει κύκλους και θα έπρεπε να μαθαίνουμε από τα λάθη μας… Το τι θα γίνει στην πράξη, η ιστορία θα το γράψει.