Το στραπάτσο του γαλλικού ιμπεριαλισμού στην Αφρική ακολουθεί η μεγάλη εξέγερση του γαλλικού λαού στο Παρίσι απέναντι στη νεοφιλελεύθερη αντιμεταρρύθμιση της κυβέρνησης Μακρόν.

Του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη

Τον Μάη του ’68, χιλιάδες φοιτητές και εργαζόμενοι βγήκαν στους δρόμους του Παρισιού, για να διαδηλώσουν ενάντια στη δεξιά κυβέρνηση του Σαρλ ντε Γκωλ. Ο γαλλικός ιμπεριαλισμός ήταν τραυματισμένος μετά την ήττα από τους Βιετ Μινχ στην Ινδοκίνα και τη νίκη της Αλγερίας στον αγώνα της για ανεξαρτησία. Ταυτόχρονα, ήταν στριμωγμένος από την προσπάθεια των ΗΠΑ να επιβάλουν την ηγεσία τους στον μεταπολεμικό κόσμο, καθώς επιχειρούσαν να καλύψουν το κενό στην Ινδοκίνα με τον πόλεμο του Βιετνάμ. Η ενδοϊμπεριαλιστική αντιπαράθεση έφτασε μέχρι τη μερική αποχώρηση της Γαλλίας από το ΝΑΤΟ το 1966. Πληγωμένα από την απώλεια πάνω από 15 αποικιών, τα γαλλικά μονοπώλια χρειάζονταν περαιτέρω εκμετάλλευση της ντόπιας εργατικής τάξης, ώστε να διατηρήσουν και να διευρύνουν τη συσσώρευση κεφαλαίου. 

Την ίδια εποχή, η επανάσταση του Μάο και η υποστήριξη της ΕΣΣΔ στο Βιετνάμ έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος, που εκφράστηκε με τη διαμαρτυρία του γαλλικού λαού για τις σφαγές στις Αλγερία, το 1962, η οποία πνίγηκε στο αίμα. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ξεσπούσαν διαδηλώσεις ενάντια την εισβολή στο Βιετνάμ και τον εσωτερικό αποικισμό των μαύρων. Για πολλούς από τους διαδηλωτές του γαλλικού Μάη, οι μορφές των Χο Τσι Μιν και Τσε Γκεβάρα αποτελούσαν έμπνευση, στον αγώνα να φέρουν τον πόλεμο πίσω στο σπίτι.

Με τα αποικιακά κέρδη να υποχωρούν, οι καπιταλιστικές ελιτ της Δύσης απάντησαν στην κρίση της δεκαετίας του ’70 με την υιοθέτηση της νεοφιλελεύθερης (απόρ)ρύθμισης. Παράλληλα, η σταδιακή μετάβαση στην ευέλικτη συσσώρευση κεφαλαίου εξυπηρετούσε στη διατήρηση της εκμετάλλευσης του φθηνού εργατικού δυναμικού από τις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς και στην απομάκρυνση από την επιτόπια οργανωμένη εργασία στις δυτικές μητροπόλεις. Η αναδιάρθρωση της παραγωγής μετέβαλε τον χαρακτήρα της αποικιακής εκμετάλλευσης στον Παγκόσμιο Νότο, ενώ ταυτόχρονα άρχισε να κλέβει από τα λαϊκά στρώματα των δυτικών μητροπόλεων τις κατακτήσεις τους. Η επικράτηση του δολαρίου, μέσω των μονοπωλιακών συμφωνιών ΗΠΑ-Σαουδ και της στρατιωτικής ισχύος, που οι ΗΠΑ κληρονόμησαν μεταπολεμικά, διασφάλισε την ηγεσία τους στη νέα ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων.

Αν και μια ευθεία αναλογία των γεγονότων του ’68 με την τρέχουσα εξέγερση του γαλλικού λαού θα ήταν αυθαίρετη, υπάρχει και σε αυτή την περίπτωση μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην κρίση του ιμπεριαλιστικού συστήματος με τις λαϊκές εξεγέρσεις στις δυτικές μητροπόλεις. Ο ρωσονατοϊκός πόλεμος στην Ουκρανία και η διαφαινόμενη άνοδος ενός πολυπολικού κόσμου έχει ωθήσει σε αμφισβήτηση της δυτικής παρέμβασης, ενώ δολαριοποίηση τίθενται εν αμφιβόλω από την προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα και τις BRICS. Ένα δείγμα της αλλαγής του στάτους κβο είναι οι συνομιλίες της πετρομοναρχίας με το Ιραν, με κινεζική υποστήριξη, οι οποίες άνοιξαν παράθυρο για ειρήνη στην Υεμένη. Η αποτυχημένη περιοδεία του Μπάιντεν στο Ριάντ δεν κατάφερε να ανατρέψει αυτή την τάση.

Οι ιμπεριαλιστές κανιβαλίζονται ξανά, καθώς οι αμερικανικές κυρώσεις στη Ρωσία, με αποκορύφωμα τα όσα αποκαλύπτει ο Σέυμουρ Χερς για την ανατίναξη του North Stream, όπως και ο νέος «Ψυχρός Πόλεμος» κατά της Κίνας, σημαίνουν την, αργή αλλά προδιαγεγραμμένη, καταστροφή της ευρωπαϊκής οικονομίας. Προηγουμένως, η Ουάσινγκτον έκοψε τα φτερά της Γαλλίας στον Ινδο-Ειρηνικό, αποκλείοντας τον γαλλο-γερμανικό άξονα από τη Συμφωνία AUKUS, με αντιστάθμισμα τη διατήρηση του ρόλου της στη Μεσόγειο, την Αφρική και τη Μ. Ανατολή, στο βαθμό που δεν μπλέκεται στα πόδια των σχεδιασμών του Πενταγώνου.

Ωστόσο, ούτε εκεί πηγαίνουν καλά τα πράγματα, καθώς ο Μακρόν παραδέχθηκε στο πλαίσιο της περιοδείας του στην Αφρική ότι η εποχή της françafrique, δηλαδή της γαλλικής παρέμβασης, έχει τελειώσει. Παρά τις υποσχέσεις πως θα επιδείξει «βαθιά ταπεινότητα» απέναντι στους Αφρικανούς, η νέα οικονομική στρατιωτική στρατηγική διατηρεί τα παλιά υλικά της αποικιοκρατίας, αφού επιδόθηκε σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να αντιμετωπίσει την προσέγγιση της Ρωσίας και της Κίνας στη «μαύρη ήπειρο». Ο Μακρόν «κούνησε το δάκτυλο» στο Καμερούν, πρώην γαλλική αποικία, για τη συμμαχία του με τη Ρωσία. Στο Τζιμπουτί, επίσης πρώην αποικία της Γαλλίας, προειδοποίησε για τον «κινεζικό κίνδυνο» στην αφρικανική κυριαρχία, παραβλέποντας βρισκόταν στο κινεζικής κατασκευής νέο προεδρικό μέγαρο. Ενώ ο πρόεδρος της Γαλλίας ζήτησε από το Τζιμπουτί αντιμεταρρυθμίσεις, που θα το καταστήσουν ελκυστικό για τα γαλλικά μονοπώλια, ο κυβερνητικός αξιωματούχος της αφρικανικής χώρας απάντησε πως «οι Κινέζοι επενδύουν εδώ, ενώ οι Γάλλοι δεν είναι ανταγωνιστικοί». «Οι Γάλλοι άργησαν και δεν έχουν λεφτά»…

Ο πρόεδρος της ΛΔ του Κονγκό, σε συνέντευξη Τύπου, παρουσία του Γάλλου προέδρου, απάντησε στις γαλλικές απαιτήσεις: «Πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που μας αντιμετωπίζει η Ευρώπη και η Γαλλία. Πρέπει να αρχίσετε να μας σέβεστε και να αντιμετωπίζετε την Αφρική διαφορετικά. Πρέπει να σταματήσετε να μας φέρεστε πατερναλιστικά και σαν να έχετε πάντα το δίκιο με το μέρος σας». Την ώρα, που λάμβανε χώρο η παραπάνω σκηνή, απέξω διαδήλωναν Αφρικανοί με ρωσικές σημαίες ενάντια στη βαλκανοποίηση της ΛΔΚ από το Παρίσι.

Το περιστατικό θυμίζει αντίστοιχη αντιμετώπιση, που είχε προ ετών ο Γερμανός πολιτικός, Νόρμπερτ Λάμερτ, ο οποίος είχε παραπονεθεί στον πρόεδρο της Ναμίμπια, Χέιγκε Γκάινγκομπ, πως «υπάρχουν τέσσερις φορές περισσότεροι Κινέζοι που ζουν στη Ναμίμπια από ό,τι Γερμανοί», για να λάβει την πληρωμένη απάντηση: «Οι Κινέζοι δεν μας συμπεριφέρονται όπως εσείς, οι Δυτικοί. Και γιατί εσείς, οι Δυτικοί, μιλάτε πάντα για τους Κινέζους; Κάθε φορά που ένας Δυτικός έρχεται εδώ ρωτάει για τους Κινέζους». Η Γερμανία, που πλήττεται από τον πληθωρισμό και τις επιπτώσεις των αντιρωσικών κυρώσεων, οι οποίες επιστρέφουν τους ίδιους τους λαούς της Ευρώπης, αντιμετωπίζει μαζικές απεργιακές κινητοποιήσεις ενάντια στην αύξηση του κόστους ζωής 

Η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και η Γουινέα, που πρόσφατα διακήρυξαν την αποαποικιοποίησή τους από τα γαλλικά στρατεύματα, υπέγραψαν κοινό στρατηγικό άξονα σε υποδομές και οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής συμμαχίας, για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στο Σαχέλ. Προηγουμένως, ο πρωθυπουργός του Μάλι Τσογκουέλ Κοκάλα Μάιγκα διαμήνυσε πως η αφρικανική χώρα δεν πρόκειται να μετατραπεί ξανά σε αποικία, κατηγορώντας το Παρίσι πως βρίσκεται πίσω από μια νέα προσπάθεια διαμελισμού. Οι ομαδικοί τάφοι κοντά σε πρώην γαλλική βάση, που ανακάλυψαν οι αρχές της χώρας τον περασμένο Μάιο αποκαλύπτουν τα δύο μέτρα και σταθμά της αυτοαποκαλούμενης διεθνούς κοινότητας. Ως παραδείγματα των ιστορικών αλλαγών που συντελλούνται, αξίζει να αναφερθούν επίσης οι κοινές ναυτικές ασκήσεις μεταξύ Νότιας Αφρικής, Ρωσίας και Κίνας, τον Φεβρουάριο, στον Ινδικό Ωκεανό, καθώς και η προωθούμενη είσοδος της Αλγερία στις BRICS. Στη Ν. Αφρική πραγματοποιούνται μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις, οι οποίες δεν έχουν ανάλογη κάλυψη από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης.

Η αποαποικιοποίηση δεν καταρρακώνει απλώς το γόητρο των δυτικών ηγεσιών, αποδεικύοντας πως ο αυτοκράτορας «είναι γυμνός», αλλά δημιουργεί ζητήματα στην ίδια την οικονομική βάση του ιμπεριαλισμού. Η Αφρική, η δεύτερη μεγαλύτερη ήπερος, με τον δεύτερο μεγαλύτερο πληθυσμό (περισσότερο από τον πληθυσμό της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης μαζί), διαθέτει φυσικούς πόρους, που αντιστοιχούν σε σημαντικό ποσοστό των συνολικών εξαγωγών και των συνολικών κρατικών εσόδων. Η εκμετάλλευση των πλούσιων πόρων και του φθηνού εργατικού δυναμικού, καθώς και η κατάκτηση των αγορών της Αφρικής, με σημαντικό το ρόλο του αφρικανικού φράγκου, του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, σήμαινε συσσώρευση κεφαλαίου για τα δυτικά μονοπώλια. Πλεόν, τα νεοαποικιακά οφέλη έχουν υποχωρήσει, λόγω του οικονομικού ανταγωνισμού από τις αναδυόμενες δυνάμεις και ιδίως την Κίνα.

Καθώς στενεύουν τα περιθώρια ιμπεριαλιστικής ληστείας από τις αναπτυσσόμενες χώρες, τα δυτικά μονοπώλια, απαιτούν νέους πολέμους και παρεμβάσεις για την κατάκτηση αγορών και πλούτου, αλλά και περισσότερη εκμετάλλευση των εργατικών τάξεων εντός των δυτικών κοινωνιών. Υπό αυτή την έννοια, η αντιδημοφιλής επιμονή για την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης από την ακροκεντρώα κυβένηση Μακρόν δεν είναι απλώς μια ιδεοληψία, αλλά στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου για περισσότερη νεοφιλελεύθερη αντιμεταρρύθμιση. Τα παραπάνω έχουν επιπτώσεις στο δυτικό κοινωνικό συμβόλαιο, αφού η ψαλίδα του πλούτου διευρύνεται, το κόστος ζωής ανεβαίνει και η παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού διαταράσσεται, αμφισβητώντας τη δυνατότητα ενσωμάτωσης στρωμάτων μέσω της κατανάλωσης.

Σε αυτή την περίπτωση, ο γαλλικός λαός, με τις πλούσιες παραδόσεις σε εργατικούς αγώνες, δεν δείχνει να αποδέχεται το πισωγύρισμα στις κατακτήσεις του και αρνείται να γίνει η εσωτερική καύσιμη ύλη για την καπιταλιστική μηχανή. Μένει το ιστορικό νήμα που συνδέει την υποχώρηση του μονοπολικού κόσμου, την αποαποικιοποίηση των λαών του Παγκόσμιου Νότου και τις εργατικές εξεγέρσεις στις μητροπόλεις του καπιταλισμού, να κρατηθεί και από τις δυο του άκρες και πάλι.