Στο γαλλικό (φιλελεύθερο) γεωπολιτικό περιοδικό Συγκρούσεις (Conflits) δημοσιεύτηκε πρόσφατα άρθρο με τον ..ξεκάθαρο τίτλο «Γιατί η Αμερική θέλει να διώξει τη Γαλλία από την Αφρική;». Το άρθρο αποτελεί “απάντηση” σε άρθρο του αμερικανού αναλυτή Μάικλ Σέρκιν, στο Politico. Το όνομα του Σέρκιν είναι ιδιαίτερα “βαρύ” γιατί θεωρείται ο κατ’ εξοχήν αμερικάνος ειδικός σε Δυτική Αφρική και Σαχέλ, και, πέραν της ακαδημαϊκής του καριέρας, εργαζόταν και ως αναλυτής της CIA στη δεξαμενή σκέψης RAND, ενώ σήμερα συνεχίζει ακάθεκτος στο Atlantic Council.

Για τους γάλλους, λοιπόν, το συγκεκριμένο άρθρο στο περιοδικό Politico, το οποίο  χαρακτηρίζουν «επικήδειο λόγο για τη Γαλλία στην Αφρική σε ένα άρθρο που… αποκαλύπτει τα απώτερα κίνητρα των ΗΠΑ», αντιμετωπίστηκε ως καταγραφή της επίσημης αμερικάνικης θέσης, που «αντανακλά το αίσθημα των αμερικανικών στρατιωτικών και διπλωματικών κύκλων». Δεν είναι μόνον οι προτάσεις Σέρκιν για πλήρη αποχώρηση της Γαλλίας από την Αφρική, που την καλεί «να κλείσει τις βάσεις της και να αποκηρύξει κάθε στρατηγικό ρόλο» που ενοχλούν τους γράφοντες στο γαλλικό έντυπο. Ούτε καν «το σημερινό φιλορωσικό κύμα, έκφραση της ενδημικής γαλλοφοβίας στην ήπειρο». Εκείνο που φαίνεται να τους ενοχλεί περισσότερο είναι πως αποδέχεται ότι η Γαλλία «πέρα από κάθε αμφιβολία, έχει εμποδίσει την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη των αφρικανικών χωρών». Και, αντεπιτίθενται, όχι μόνο λέγοντας πόσες ..θυσίες έχει κάνει η Γαλλία για την Αφρική, αλλά καταγράφοντας ως υπεύθυνες για την αύξηση του ισλαμικού εξτρεμισμού παγκόσμια και την ισλαμοφοβία, τις ΗΠΑ. «Η χρηματοδότηση του εξτρεμιστικού κινήματος από την Ουάσιγκτον είχε καταστροφικές συνέπειες στα γαλλικά προάστια, αλλά και στη γαλλόφωνη Αφρική», γράφουν. Τόσο ο ρόλος των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας στην περιοχή στοχεύει στην «εξαφάνιση της γαλλικής δύναμης των ισορροπιών» στην περιοχή. Κατονομάζουν μάλιστα ως «ιδεολογικό όπλο» της Ρωσίας τον παναφρικανιστή Kémi Séba,  και ως «ιδεολογικό όπλο» των ΗΠΑ την δημοσιογράφο Rokhaya Diallo.

«Το Παρίσι δεν είδε τον κίνδυνο και παγιδεύτηκε»

Οι δύο αυτοκρατορίες είχαν το ίδιο συμφέρον να αφαιρέσουν τη γαλλική «δύναμη των ισορροπιών» και το έκαναν μέσω της …παραπληροφόρησης, ενώ η πτωχή πλην τίμια Γαλλία  «επιμένοντας στις δεσμεύσεις της επί του πεδίου», κατά των ισλαμιστών, «έχει εγκαταλείψει και έχει χάσει τον αγώνα για την ενημέρωση», γράφουν. Το συμπέρασμα είναι, μετά ταύτα, πως «οι αμερικανοί επιθυμούν να θυσιάσουν τη γαλλική παρουσία για να υποκαταστήσουν και να διαιωνίσουν τη δική τους», ότι «αντιλαμβάνονται τη συμμαχία ως ευθυγράμμιση». Οι ΗΠΑ «ξεχνούν τις δικές τους αποτυχίες, αλλά δεν συγχωρούν αυτές των άλλων». Και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Γαλλία ξεκινούν όχι μόνο από τα δικά της λάθη («Η Γαλλία έχει επιδείξει κραυγαλέο διπλωματικό ερασιτεχνισμό μέσω της παρέμβασής της στη Λιβύη, αποσταθεροποιώντας ολόκληρο το Σαχέλ μακροπρόθεσμα») αλλά και από την στάση των ΗΠΑ, που θεωρούν πως «το καθεστώς της Γαλλίας στην Αφρική δίνει στο Παρίσι ένα κύρος και ένα περιθώριο ελιγμών που είναι ασυμβίβαστα με το “δυτικό” σχέδιο που ευθυγραμμίζεται πίσω από την αστερόεσσα».

Η Γαλλία μπορεί μόνο «να ενταχθεί στο δυτικό μαντρί και να παραμείνει πιστή εκεί», να πράξει ότι και τα λοιπά ευρωπαϊκά κράτη «που έχουν παραιτηθεί από την κυριαρχία τους για χάρη των ΗΠΑ». Δεν της επιτρέπεται «να παίξει έναν ανεξάρτητο διεθνή ρόλο». Όμως, λένε, «από όλες τις στρατηγικές απειλές που αντιμετωπίζει η Γαλλία, οι πιο απειλητικές είναι η επαρχιοποίηση και η ομαλοποίηση. Το τέλος της στρατηγικής της ταυτότητας, που θα καθαγίαζε την οριστική απορρόφησή της στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Θα έχανε την ψυχή της». Η μεγαλύτερη απειλή για τη Γαλλία σήμερα είναι η αγγλοσαξωνική Δύση…

Το εκτενές, σαφώς συγκρουσιακό, απόσπασμα, ουσιαστικά διάλογος μεταξύ των συστημικών δεξαμενών σκέψης ΗΠΑ- Γαλλίας, παρατίθεται για να γίνει σαφές γιατί σήμερα η Γαλλία έχει λόγους να εξετάζει σοβαρά την απομάκρυνσή της από τους “μπετοναρισμένους” δυτικούς σχεδιασμούς, και βλέπει με μεγαλύτερη καχυποψία τις ΗΠΑ. Στην Αφρική «ζει» μια δεύτερη πράξη αυτού που ερμηνεύει ως προσπάθεια αποδυνάμωσής της: η πρώτη πράξη είχε γραφεί με την απώλεια των συμβολαίων με την Αυστραλία, όταν η τελευταία μπήκε στους AUKUS και ακύρωσε τις παραγγελίες της στη γαλλική βιομηχανία όπλων, προτιμώντας αμερικάνικα πυρηνικά υποβρύχια.  Τότε, δια του υπουργού της των Εξωτερικών, η Γαλλία είχε χαρακτηρίσει «πισώπλατη μαχαιριά» την ενέργεια. Οι μετέπειτα διορθωτικές κινήσεις έγιναν αποδεκτές ως το μη χείρον.

Οι ΗΠΑ, από πλευράς τους, αγωνίζονται να διατηρήσουν την δυτική επιρροή στην Αφρική, ως δική τους επιρροή, όπου αυτή έχει ακόμη ποδάρια. Η, όλο και ισχυρότερη, από τις αρχές του 21ου αιώνα, στρατιωτική τους παρουσία εκεί αυτό το στόχο έχει. Έχει γραφτεί ήδη, και πολλές φορές, ότι οι περισσότεροι αξιωματικοί που προβαίνουν πρόσφατα σε πραξικοπήματα σε αφρικανικές χώρες είναι εκπαιδευμένοι στις ΗΠΑ ή από τις ΗΠΑ. Όπως έχει γραφτεί πολλάκις και ότι ενώ στο Νίγηρα απαιτούν την απομάκρυνση των γάλλων, καμμία κουβέντα δεν έχει γίνει για τις αμερικανικές δυνάμεις και ειδικά την τεράστια βάση drones που συντηρούν οι ΗΠΑ εκεί, της οποίας την παρουσία μάλλον διασφάλισε η Βικτώρια – “Fuck the EU” – Νούλαντ με την επίσκεψή της στη χώρα αμέσως μετά το πραξικόπημα.

Παράλληλα, η ανάδειξη του νέου, πολυπολικού κόσμου, και το εξαιρετικό ενδιαφέρον που έδειξαν οι αφρικανικές χώρες για ένταξη στους BRICS+ (και το σαφές μήνυμα της διεύρυνσης που “αγκάλιασε” την Αφρική) είναι ένας ακόμη λόγος ανησυχίας για τις ΗΠΑ και την ηγεμονία τους, ειδικά εκεί που την είχαν αφήσει σε συμμαχικα μεν, “ξένα” χέρια, δε. Η εξασθένιση της Ευρώπης, που τη θυμήθηκε ο Μακρόν την περασμένη εβδομάδα, μιλώντας σε γάλλους διπλωμάτες, είναι δεδομένη, και συμβαίνει για την ενίσχυση των ΗΠΑ. Εκεί, όμως, επέδειξε και πάλι την αλαζονεία και το ρατσισμό του ο γάλλος πρόεδρος, με τα  “H Μπουργκίνα Φάσο, το Μαλι και ο Νίγηρας δεν θα υπήρχαν χωρίς την επέμβαση της Γαλλίας” – ναι, από το 1898 όταν της παραχωρήθηκαν στο Βερολίνο από τους λοιπούς αποικιοκράτες και χαράχθηκαν τα σύνορα…- και τα “παραείμασταν καλοί με ορισμένες κυβερνήσεις και δεν είδαμε ότι δεν τις ήθελε ο λαός της χωρας τους” – τώρα ξύπνησε, δεν έφτανε η γενοκτονία στη Ρουάντα…

Αγωγοί, αέρια και πετρελαιοπηγές

Ένα ακόμη ζήτημα που προκύπτει, όμως, είναι κατά πόσον από την “παρουσία” της Γαλλίας στην περιοχή, εεξαρτάται και η ενεργειακή επιβίωση της Ευρώπης. Υπό ληστρικήν διεύθυνσιν, πάντα.

Δεν είναι είδηση πως οι ενεργειακές εναλλακτικές της Ευρώπης, μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και την καταστροφή του αγωγού του Βορείου Ρεύματος (Nord Stream) από τις ΗΠΑ, έχουν γίνει απαραίτητες και κρίσιμες. Οχι μόνο η Γαλλία αλλά και η “μηχανή της ανάπτυξης της ΕΕ”, η Γερμανία, βλέπουν τις τιμές της ενέργειας να εκτοξεύονται και αναζητούν λύσεις, και μάλιστα μακρυά από το, πανάκριβο, αμερικάνικο υγροποιημένο αέριο.

Γι’ αυτό το λόγο η ΕΕ είχε πρόσφατα στραφεί και προς την Αφρική, ελπίζοντας στην Αλγερία και τη Νιγηρία για την υποκατάσταση των ρωσικών ροών. Η μεταφορά, όμως, αερίου από τη Νιγηρία, μέσω αγωγού δια της Σαχάρας, “απαιτεί” ο αγωγός να περάσει από το Νίγηρα. Πέρα, λοιπόν, από το ουράνιο – που μπορεί μετά το πραξικόπημα να το ..υποτιμούν τα δυτικά μέσα αλλά η Γαλλία έχασε μια φτηνότατη πηγή του που κάλυπτε το 20% των αναγκών της – ο Νίγηρας έχει/ είχε σοβαρό ρόλο και στη διαμετακόμιση αερίου από τη Νιγηρία.

Ένας άλλος ενεργειακός πόλος, χρήσιμος στην Ευρώπη με την ίδια λογική, είναι και η Γκαμπόν. Το πραξικόπημα εκεί γίνεται σε χώρα του ΟΠΕΚ, ας μη ξεχνάμε, και υπό τον έλεγχο των ορυχείων της από γαλλική εταιρία (ιδρυθείσα υπό των Ρώτσιλντ). Ομως εκεί το πραξικόπημα έχει μάλλον …ενδοοικογενειακό χαρακτήρα, γι’ αυτό και δεν ανησύχησε τόσο τις ΗΠΑ. Οι πολλές και σοβαρές ανησυχίες θα ξεκινήσουν αν μπει στο παιγνίδι των ανατροπών και το Καμερούν.

Η στάση των ΗΠΑ, που “φέρνει σε δύσκολη θέση τη Γαλλία”, όπως γράφει το Politico σε άλλο άρθρο του, δεν σχετίζεται μόνον με τους ενεργειακούς δρόμους στην περιοχή του Σαχέλ. Σχετίζεται και με μια άλλη μεγάλη ενεργειακή πηγή, την Λιβύη. Οι βάσεις στην περιοχή του Σαχέλ, ειδικά οι βάσεις στο Νίγηρα, δεν βρίσκονται εκεί “κατά των ισλαμιστών” αλλά για τον έλεγχο της περιοχής, και κυρίως των κρατών που έχουν σημαντικές ενεργειακές πηγές. Με άλλοθι την «παράδοση [από τη Γαλλία] του πεδίου στη Ρωσία, τη Βάγκνερ ή άλλον κακοπροαίρετο εξωτερικό παράγοντα», όπως το έθεσε ο Πήτερ Φαμ, πρώην στέλεχος του Στέητ Ντηπάρτμεντ, οι ΗΠΑ θέλουν να αναλάβουν – και ήδη κινούνται για να αναλάβουν- τον πρώτο ρόλο στην περιοχή. Το γεγονός ότι δεν αναφέρθηκε η Κίνα από τον Πήτερ Φαμ, την κάνει ακόμη πιο “φανερή” στην εξίσωση…

Ειδικά με τις αναγγελίες του Ζι στο Γιοχάνεσμπουργκ, για μεταφορά των κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική από τις υποδομές στην εκβιομηχάνιση, ένας ακόμη λόγος ανησυχίας, για τη Δύση και κυρίως την ΕΕ, είναι η χρήση των αφρικανιών ενεργειακών πόρων, σταδιακά, από την ίδια την Αφρική. Μέχρι σήμερα, νεοαποικιοκρατικώ τω λόγω, οι χώρες της Αφρικής δεν συνεργάζονταν μεταξύ τους, το διακρατικό τους εμπόριο είναι στα τάρταρα και οι πλουτοπαραγωγικές τους πηγές  στη διάθεση της Δύσης. Αυτό αλλάζει, αν τα κράτη της προχωρήσουν προς την εκβιομηχάνιση. Οι πόροι, ο νεανικός πληθυσμός, τα φτηνότερα από αλλού εργατικά χέρια και η κινεζική οικονομική παρέμβαση αποτελούν ελπίδα εξόδου από την φτώχεια για την υπό τη Σαχάρα Αφρική και μεγάλο πρόβλημα για την Δύση. Μπορεί να χρειαστεί χρόνια για να φτάσει η Αφρική εκεί – και ισχυρές διπλωματικές προσπάθειες – αλλά το σενάριο είναι και ορατό και πιθανό, κι οι λόγοι ανησυχίας της Δύσης δεδομένοι και δίκαιοι, ειδικά λόγω της ισχυρότατης παναφρικανικής τάσης προς τους BRICS.

Όπως είπε ο Μακρόν στους διπλωμάτες του, «η κατάσταση στη διεθνή σκηνή γίνεται πιο περίπλοκη, και είναι γεμάτη με τον κίνδυνο η Δύση και, ειδικότερα, η Ευρώπη να χάσει σε δύναμη. … Αυτή η [επέκταση των BRICS] δείχνει την επιθυμία να δημιουργηθεί μια εναλλακτική τάξη πραγμάτων για να αντικαταστήσει αυτό που ονομάζουμε παγκόσμια τάξη, η οποία σήμερα θεωρείται υπερβολικά δυτική». Ενδείξεις για την μετατροπή της, κατά Μακρόν, επιθυμίας σε πολιτική υπάρχουν πολλές ήδη. Η Αφρική θέλει και δικαιούται να έχει ρόλο, και τις πλουτοπαραγωγικές της πηγές στα χέρια της.