Γιόνις Γκέντι Αλασόου: «Όταν μιλάμε για ανεξαρτησία στην Αφρική, η ιδέα του Παναφρικανισμού παραμένει στο επίκεντρο»

Ο Γιόνις Γκέντι Αλασόου (Jonis Ghedi Alasow) είναι ο επικεφαλής της οργάνωσης ΠανΑφρική Σήμερα, Pan Africa Today. Εργάζεται, σαν άλλη Μάδερ Τζόουνς, μαζί με μέλη και εθελοντές της οργάνωσης, υπέρ της παιδείας, της εκπαίδευσης της κοινωνίας των πολιτών, της εκπαίδευσης των εργατών, των νέων, από την απόκτηση δεξιοτήτων ως την θεωρητική πολιτική κατάρτιση, μέσα από διεθνιστικό, παναφρικανικό βλέμμα «για τη χειραφέτηση όλου του αφρικανικού λαού μέσω του αφρικανικού λαού» και μόνο. Βρεθήκαμε στο Γιοχάνεσμπουργκ, τον ταλαιπώρησα φέρνοντάς τον στο ξενοδοχείο μου, δίπλα σχεδόν στο συνεδριακό κέντρο – ήταν για λίγο στο Γιοχάνεσμπουργκ, ανάμεσα σε υποχρεώσεις σε κάθε άκρη της χώρας, και, μαζί, ήταν οι μέρες της Συνόδου Κορυφής των BRICS και, ο χρόνος για τη συνέντευξη ήταν κλεμμένος, από μένα.

Παρά τη στενότητα του χρόνου, η κουβέντα μας απλώθηκε, καλύπτοντας και την κατάσταση στη Νότιο Αφρική σήμερα αλλά και την ανάκαμψη του Παναφρικανικού κινήματος. Απάντησε σε κάθε ερώτηση με την ηρεμία του δασκάλου, την καθαρότητα του εκλαϊκευμένου ακαδημαϊκού λόγου και το πάθος του διεθνιστή παναφρικανιστή. Ακολουθεί το κείμενο όσων είπε στη διάρκεια της κουβέντας μας, την οποία, υποτιτλισμένη, θα βρείτε στο βίντεο, στο τέλος του κειμένου.

«Tο απαρτχάιντ όπως το γνωρίζουμε δημιουργήθηκε για να επιτρέψει όχι απλώς την εκμετάλλευση, αλλά την υπερεκμετάλλευση  συγκεκριμένου τμήματος της κοινωνίας, συγκεκριμένα των μαύρων και αφρικανικών λαών. Ας μιλήσουμε, για παράδειγμα, για το νόμο περί γης του 1913, που είχε σκοπό να αναγκάσει τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη γη και να πάνε στα ορυχεία. Αλλά ακόμη και όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους, μόνο οι άνδρες είχαν τη δυνατότητα να βγουν από τις περιοχές Μπαντού για να πάνε στα ορυχεία. Αυτοί μόνο πήραν χαρτιά. Οι γυναίκες αναμενόταν [να μείνουν πίσω] να συνεχίσουν να φροντίζουν τα παιδιά και τους ηλικιωμένους… Οι άνδρες στα ορυχεία αμείβονταν πολύ λιγότερο από ό,τι χρειάζεται για την κοινωνική αναπαραγωγή της οικογένειάς τους. Στην πραγματικότητα, πληρώνονταν τόσο λίγο που με δυσκολία επιβίωναν οι ίδιοι.

Σε αυτό το είδος οικονομικού συστήματος και οικονομικής δομής είχε αναπτυχθεί η νοτιοαφρικανική κοινωνία, για δεκαετίες και αιώνες. Και σε όλα αυτά, προστέθηκε η ανεύρεση του μισού χρυσού του πλανήτη εδώ. Υπάρχει ένας τεράστιος πλούτος στη Νότια Αφρική που έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης, ακριβώς όπως και οι άνθρωποί της. Οπότε, το εκπαιδευτικό σύστημα, ιστορικά, δεν απαιτούσε μορφωμένους ανθρώπους, ικανούς να εκβιομηχανίσουν τη χώρα ή να συμβάλουν στην ανάπτυξή της. Έτσι, τα μαύρα παιδιά, οι Αφρικανοί, ήταν όσο μορφωμένοι χρειάζονταν για να σπρώχνουν καρότσια, να δουλεύουν στις φάρμες… Το εκπαιδευτικό σύστημα στη Νότια Αφρική ήταν τέτοιο που, οι αριθμοί δεν είναι 100% σίγουροι, αλλά, περίπου για κάθε ραντ [τοπικό νόμισμα] που ξοδεύονταν για ένα λευκό παιδί, ξοδεύονταν 12 ή 15 εκατοστά του για το μαύρο παιδί. Υπάρχει, λοιπόν, μια ιστορική ανισότητα στην εκπαίδευση, κι αυτό δεν καταφέραμε να το ξεπεράσουμε από το 1994.

Το 1994 είχαμε έναν νέο εθνικό ύμνο, είχαμε μια νέα σημαία, είχαμε πολλά πράγματα που άλλαξαν. Ήταν μια σημαντική δημοκρατική εξέλιξη, με την έννοια ότι για πρώτη φορά επετράπη στην πλειοψηφία να ψηφίσει και να αποφασίσει ποιος θα κυβερνήσει τη χώρα της. Αυτό, λοιπόν, που δεν συνέβη το 1994 ήταν αυτή η θεμελιώδης διαρθρωτική αλλαγή της οικονομίας που όφειλε να πραγματοποιηθεί. Γι’ αυτό λοιπόν, ακόμα και σήμερα έχουμε διαφορετικούς τύπους σχολείων και διαφορετικούς τύπους εκπαίδευσης. Έχουμε ακόμα τα πρώην σχολεία ή πρώην σχολές λευκών όπου πρέπει να πληρώσεις και γι’ αυτό οι υποδομές είναι καλύτερες ελκύουν καλύτερους δασκάλους κλπ.  Και μετα έχουμε ακόμη τα πρώην σχολεία μαύρων που παραμένουν των μαύρων και που εξακολουθούν να εκπαιδεύουν μια γενιά, όχι μηχανικών και γιατρών και ανθρώπων που θα χτίσουν μια Νέα Νότια Αφρική, αλλά εξακολουθούν να εκπαιδεύουν αυτούς που θα σπρώχνουν τα καρότσια και θα φτυαρίζουν. Αυτή είναι η πρόκληση, και αυτό εξηγεί πώς συμβαίνει το 74% των νέων στη Νότια Αφρική να συνεχίζουν να είναι άνεργοι

Η θεμελιώδης αλλαγή μιας κοινωνίας δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, είναι μια δύσκολη και μακρά διαδικασία. Έτσι, όταν μιλάμε για επανάσταση, που γίνεται κατανοητή ως δρόμος για θεμελιώδη αλλαγή, αυτή η θεμελιώδης αλλαγή είναι κάτι για το οποίο πρέπει συνεχώς να αγωνιζόμαστε. Και ο αγώνας που σημείωσε αυτή την ανακάλυψη το 1994 ήταν πραγματικά κατά κάποιο τρόπο το πρώτο βήμα σε ένα πολύ μακρύ ταξίδι. Δεν ήταν η κατάληξη, το τέλος. Ήταν μόνο το πρώτο βήμα.

Ακόμη και εδώ, στη Νότια Αφρική, υπήρχαν πολλοί που πίστευαν ότι επιτέλους είχαμε (το ’94) αυτό που πάντα θέλαμε. Ο Νέλσον Μαντέλα βγήκε από τη φυλακή, έχουμε πρόεδρο που μας μοιάζει… Αλλά ο λαός δεν μπόρεσε όντως να ξεφύγει από τον κύκλο της φτώχειας, της ανεργίας… κι έτσι ολόκληρος ο κόσμος έχει για τη Νότια Αφρική αυτή την εικόνα, πως κάποτε ήταν αυτό που ονομαζόταν απαρτχάιντ, μετά έγινε ένας αγώνας ενάντια στο απαρτχάιντ, μετά νικήσαμε το 1994. Και τώρα έχουμε αυτό που ο Ντέσμοντ Τουτου βάφτισε “έθνος του ουράνιου τόξου”. Σε όλους αρέσει αυτή η ιστορία του “έθνους του ουράνιου τόξου” Αλλά το έθνος του ουράνιου τόξου δεν υπάρχει έτσι, επειδή το θελήσαμε κάποτε, θα υπάρξει γιατί αγωνιζόμαστε γι’ αυτό. Κι εδώ πρέπει να πούμε δυο πράγματα: Κοίταξε τον χωροταξικό σχεδιασμό των πόλεων μας. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο Σάντον. Το Σάντον είναι το πλουσιότερο τετραγωνικό μίλι σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, σε συγκέντρωση πλούτου. Αλλά αν οδηγήσεις δύο χιλιόμετρα προς αυτή την κατεύθυνση, θα φτάσεις σε ένα γκέτο (township) που λέγεται Αλεξάνδρα. Εκεί άνθρωποι ζουν σε παράγκες με στέγη από λαμαρίνες, αγωνίζονται να βρουν δουλειά, να βρουν να καθαρίσουν σπίτια από την άλλη πλευρά του δρόμου… Δηλαδή η πραγματική οικονομική κατάσταση των ανθρώπων δεν άλλαξε… Εκεί γεννιέσαι μαύρος Αφρικανός στη Νότια Αφρική και σήμερα. Και ο πλούτος σου και η κατάστασή σου ακόμη καθορίζονται από συγκεκριμένα πράγματα. Αν ξέρουμε από πού ξεκινάς, έχουμε μια καλή εικόνα του πού θα καταλήξεις. Δεν είναι δεδομένο ότι θα έχεις δωρεάν πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση είναι εμπορεύσιμη, εμπόρευμα. Δεν είναι δεδομένο ότι θα έχεις πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Έχουμε ακόμη και ιδιωτική και δημόσια υγειονομική περίθαλψη. Η δημόσια υγεία, που αναμένεται να εξυπηρετήσει τη συντριπτική πλειοψηφία της χώρας, υποχρηματοδοτείται.

Αν το δεις στον πυρήνα του, δεν μπορέσαμε να αλλάξουμε ριζικά την οικονομική δομή της χώρας. Αν κοιτάξετε στο Χρηματιστήριο του Γιοχάνεσμπουργκ, ποιες είναι οι πιο πλούσιες εταιρείες στη Νότια Αφρική που είναι εγγεγραμμένες, χωρίς σχεδόν καμία εξαίρεση ανήκουν σε λευκούς καπιταλιστές της Νότιας Αφρικής. Αρα ναι, έχουμε προέδρους που μας μοιάζουν. Ναι, έχουμε σύνταγμα που γιορτάστηκε σε όλο τον κόσμο επειδή δίνει το δικαίωμα στη στέγαση, το δικαίωμα στην εκπαίδευση, το δικαίωμα στη ζωή.. Αλλά εν τέλει, εξακολουθούμε να έχουμε ανθρώπους που, παρά το δικαίωμα στη στέγαση, δεν έχουν σπίτι, παρά το δικαίωμα στην εκπαίδευση, εξακολουθούν να μην έχουν καν κατώτερη εκπαίδευση. Λέμε ότι υπάρχει δικαίωμα στη ζωή, αλλά, λόγω του άχθους στην κοινωνία, εξακολουθούν να υπάρχουν επίπεδα εγκληματικότητας, επίπεδα υποσιτισμού που δεν εγγυώνται κανένα δικαίωμα στη ζωή. Και τώρα μιλάμε για τη Νότια Αφρική, αλλά αυτό είναι σχεδόν η περίληψη της ιστορίας για διάφορα μέρη στη μετα-αποικιακή Αφρική. Το νοτιοαφρικανικό απαρτχάιντ ήταν πράγματι αποικιοκρατία ειδικού τύπου, αλλά και πάλι ήταν πολλές οι ομοιότητες. Ο πλούτος βρισκόταν στα χέρια λίγων. Οι Έποικοι αποικιστές που ήρθαν, συνέχισαν να καταπιέζουν τον λαό και να εκμεταλλεύονται τους πόρους. Αυτό που δεν μπορέσαμε να ξεπεράσουμε είναι η καταπίεση του λαού μας και η χρήση των πόρων μας προς όφελος των Εποίκων.

Η Αποικιοκρατία ξεκινά, ιστορικά, όταν κάποιοι καπιταλιστές στη Δυτική Ευρώπη έγιναν αρκετά πλούσιοι ώστε μαζί τις κυβερνήσεις των χωρών τους να αναζητήσουν τον πλούτο και αλλού. Φτιάχνουν λοιπόν εταιρίες, όπως η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, δημιουργούν όλες αυτές τις εταιρείες με σκοπό να συγχωνεύσουν τους καπιταλιστές και την κυβερνητική εξουσία στην Δυτική Ευρώπη, και να έρθουν και να εκμεταλλευτούν τους πόρους με τη μια ή την άλλη μορφή εδώ. Κι αυτό συνέβη σε διάφορα μέρη. Στο Κογκό ήταν το καουτσούκ, στην τότε Ροδεσία, σήμερα Ζιμπάμπουε, ήταν ο καπνός, στην Ινδία τα μπαχάρια…

Ξέρουμε την ιστορία, αυτή ήταν η ιδέα, να πάνε σε μια χώρα, να πάρουν τον πλούτο της, προς όφελος της μητρόπολης. Αυτό είναι, με πολύ απλά λόγια, η αποικιοκρατία. Όμως οι αποικιοκράτες δεν πήγαιναν απλά για τους πόρους, κάποιες φορές. Κάποτε προχωρούσαν και σε εποικισμούς. Έτσι, όταν ο Γιαν βαν Ρήμπικ φτάνει στη Νότια Αφρική, δεν το κάνει μόνο για να δολοφονήσει όλους τους ιθαγενείς ή απλώς να ληστέψει ή να ρυθμίσει το δρόμο για την Ινδία.

Φτιάχνονται τα κράτη αυτά που ονομάζουμε αποικίες εποίκων (settler colonies) Ιστορικά τέτοια αποικία ήταν και οι ΗΠΑ η μόνη διαφορά είναι ότι στις ΗΠΑ εξολόθρευσαν τους ιθαγενείς. Η Αυστραλία ήταν αποικία εποίκων.. Χώρες που σήμερα αποκαλούνται λευκές, που θεωρούνται λευκές, είναι χώρες που εποικίστηκαν επίσης από τους αποίκους. Σε αυτές υπήρξε γενοκτονία των ανθρώπων, των αυτόχθονων πληθυσμών, όπως και σε πολλές αφρικανικές χώρες.

Αναφέρθηκες στην Κένυα, τη Ζιμπάμπουε, τη Νότιο Αφρική. Δεν κατάφεραν, και ίσως δεν ήταν στρατηγικό να εξοντώσουν τον αυτόχθονα πληθυσμό σε αυτές. Οπότε εδώ ο αποικιστής ζούσε μέσα στην αποικία, αλλά ακριβώς με το ίδιο σύστημα. Της εκμετάλλευσης των πόρων, της εκμετάλλευσης των εργατών, την επιβολή καταχρηστικών και ρατσιστικών νόμων κλπ. Οταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Νότιας Αφρικής επινόησε τον όρο “αποικιοκρατία ειδικού τύπου”, γι’ αυτό μιλούσε. Για το γεγονός ότι ο αποικιστής ζει μέσα στην αποικία και δεν πηγαινοέρχεται με πλοίο μέσα και έξω από τη χώρα.

Πως, λοιπόν, αυτό καταλήγει στο πρόβλημα της γης, στη Ν. Αφρική; Πάμε πάλι σε αυτό που έχω αναφέρει νωρίτερα. Το 1913 έγινε νόμος που έδιωξε τους περισσότερους ανθρώπους από τον τόπο τους, και εννοώ εδώ όχι μόνο τους μαύρους. Αλλά και αυτούς που τον καιρό του απαρτχάιντ ονόμαζαν Ινδούς, εγχρώμους κλπ. Βασικά, όλοι όσοι δεν θεωρούνταν λευκοί απομακρύνθηκαν από τη γη, και πέρασε και μια σειρά νόμων για τη δημιουργία εργατικού δυναμικού εκείνη την εποχή. Αν και δεν ήταν αυτή η αρχή. Βασικά, τη γη την άρπαζαν υπό την απειλή των όπλων από όταν ξεκίνησαν οι εποικισμοί, το 1652. Έτσι, σε αυτές τις χώρες έχουμε τεράστιες εκτάσεις γης που, μέσω της αποικιοκρατίας, μέσω του απαρτχάιντ, μέσω του όποιου συστήματος εκείνη την εποχή, παρακρατούνταν από τον λευκό πληθυσμό.

Έτσι, πχ, στη Νότια Αφρική με τον νόμο περί γης του 1913, το 80% του πληθυσμού ήταν μαύροι, αλλά τους επιτρεπόταν να ζουν μόνο στο 13% του εδάφους της χώρας. Αυτό ακριβώς συνέβη σε όλες αυτές τις αποικίες Εποίκων, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Το ερώτημα που τίθεται είναι πότε απο-αποικιοκρατούμαστε, και πότε πολεμάμε ξανά, είτε είναι το 1994 στη Νότια Αφρική είτε το 1961 στην Κένυα είτε το 1980 στη Ζιμπάμπουε.

Όταν έχουμε αυτή τη μετάβαση από την αποικιοκρατία, ειδικού τύπου ή μη, στη δημοκρατία, τι κάνουμε τότε με τη γη; Είναι ένα μεγάλο ερώτημα για αυτές τις χώρες. Και στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο επιλογές. Η μία είναι να πεις, καλά, θα τη δώσουμε πίσω στους ανθρώπους που στερήθηκαν την γη τους και θα ξεκινήσουμε ένα ενεργό πρόγραμμα αναδιανομής γης. Στην άλλη περίπτωση λες, καλά, ας μην το αγγίζουμε αυτό γιατί είμαστε σε εύθραυστο και νέο έδαφος Δεν θέλουμε να παραβιάσουμε την αρχή ότι η ιδιωτική ιδιοκτησία είναι ιερή. Έτσι, σε ορισμένες χώρες, στην πραγματικότητα και στις τρεις αυτές χώρες, επικεντρώνομαι σε αυτές που ξέρω καλύτερα, καταλήγουμε να λένε, ας μην μπλέκουμε με την ιερή αρχή της ιδιωτικής περιουσίας, ας μην την αγγίζουμε, και άρα ας διατηρήσουμε το σύστημα που υπάρχει. Η πλειονότητα του αφρικανικού αυτόχθονα πληθυσμού στερείται τη γη του, και πεινάει χωρίς πρόσβαση στη γη. Έτσι σήμερα, εδώ που μιλάμε, οι λευκοί στη Νότια Αφρική είναι το 4% του πληθυσμού, αλλά κατέχουν το 80% της γης. Και αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκην παραγωγικό. θα το δεις αν οδηγήσεις [στην επαρχία] στη Ν. Αφρική. Δεν είναι ότι κάθε φάρμα ταΐζει το έθνος, ξέρω γω. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι γη που απλώς ανήκει, απλώς είναι εκεί.  Είναι σε αγρανάπαυση και χρησιμοποιείται βασικά για κερδοσκοπία κι όχι για παραγωγή. Στη Ζιμπάμπουε πριν από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, κι εδώ θα επανέλθω, ήταν τα ίδια. Επίσης, η συντριπτική έκταση της γης ανήκε σε ολιγοστούς λευκούς τη δεκαετία του 1960, όταν ο Κενυάτα ανέλαβε την εξουσία στην Κένυα. Οκτώ εκατομμύρια εκτάρια γης ανήκαν τότε στους λευκούς, σήμερα τους ανήκουν έξι εκατομμύρια εκτάρια. Είναι προφανές ότι τίποτε δεν άλλαξε. Η μόνη από τις αποικίες εποίκων που έχει δει κάποιο σχέδιο μεταρρύθμισης της γης ήταν η Ζιμπάμπουε, η οποία από το 1999 και μετά ακολούθησε ένα δημοφιλές πρόγραμμα αγροτικής μεταρρύθμισης. Οι ιθαγενείς είπαν, θα πάρουμε τη γη μας. Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι αυτό το έκανε ο Μουγκάμπε. Όμως, πρόκειται για ένα επαναστατικό πρόγραμμα αγροτικής μεταρρύθμισης, από τα κάτω. Η κυβέρνηση του Μουγκάμπε βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα τελεσίγραφο. Είτε θα υποστηρίξουν την μεταρρύθμιση ή θα απομακρυνθούν μαζί με τους λευκούς εποίκους. Αυτά είναι μερικά παραδείγματα, που δείχνουν τι εννοώ όταν λέω πως το ζήτημα της γης παραμένει τεράστιο πρόβλημα.

Η κοινωνική αναπαραγωγή, ειδικά σε χώρες του παγκόσμιου Νότου ή της Αφρικής που δεν είναι βιομηχανοποιημένες… Η επιβίωσή σου εξαρτάται συχνά από την πρόσβαση στη γη και επομένως από την αποτυχία να επιλύσεις αυτό ακριβώς το ζήτημα της γης. Ή σε ορισμένες χώρες, όπως στην ανατολική αφρικανική ακτή, στην Τανζανία, οι λεγόμενοι “επενδυτές”, ξένες εταιρείες που έρχονται και εκτοπίζουν τους αγρότες για να ιδιωτικοποιήσουν τη γη, δημιουργώντας τεράστιες αγροτικές επιχειρήσεις.. Είτε η αποτυχία επίλυσης του ζητήματος της γης είτε η επανεισαγωγή της ιδιωτικοποίησης της γης σε χώρες όπου, πέρα από την πρόκληση, πυροδοτούν τεράστια επίπεδα εξαθλίωσης στην ήπειρο, όπου οι αγρότες, οι άνθρωποι που δεν έχουν άλλα μέσα επιβίωσης, και συνεχίζουν να στερούνται την ευκαιρία να ζήσουν… Και είναι ο λόγος για τα χειρότερα και για δολοφονίες και πολύ αίμα που χύνεται στην Αφρική.

Για τον Παναφρικανισμό

Δεν ήμασταν κάποια ολόλευκη σελίδα όταν ήρθαν οι άποικοι. Ήμασταν κοινότητες, είχαμε συγκεκριμένες γεωγραφικές οριοθετήσεις, από την πλευρά του πηγαδιού στην πλευρά του ποταμού, οι άνθρωποι σε εκείνη την πλευρά του ποταμού, είναι αυτό το χωριό κλ. Μη παριστάνουμε ότι η Αφρική δεν είχε ιστορία πριν τους αποίκους. Αλλά είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι από τις 54 χώρες που έχουμε στην ήπειρο σήμερα, οι περισσότερες δημιουργήθηκαν τεχνητά σε ένα συνέδριο στο Βερολίνο το 1884, από ανθρώπους της αποικιοκρατίας, όπως λέγαμε πριν. Τότε [το 1884] υπήρχαν αντιφάσεις και εντάσεις μεταξύ των αποικιοκρατών, και ήταν πρόβλημα, λχ, μεταξύ Βέλγων και Βρετανών ποιος θα ελέγξει αυτό ή εκείνο το μέρος της αφρικανικής ηπείρου. Στα πλαίσια λοιπόν της απληστίας των αποικιακών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στα τέλη του 1800, συγκαλείται σύνοδος, και γύρω από ένα τραπέζι αίθουσας συνεδριάσεων στο Βερολίνο λένε, εντάξει, εσύ παίρνεις αυτή την πλευρά, εγώ αυτή την πλευρά.

Και αυτός είναι ο λόγος που, αν κοιτάξεις έναν χάρτη της αφρικανικής ηπείρου, βλέπεις κάποια σύνορα μεταξύ δύο κρατών να είναι μια τέλεια ευθεία γραμμή. Αυτό δεν συμβαίνει σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, επειδή συνήθως τα σύνορα χαράσσονται με γεωγραφικά χαρακτηριστικά. Λες, από αυτή την πλευρά του ποταμού εσύ από την άλλη εγώ Μόνο στην Αφρική βρίσκεις μια ευθεία συνοριακή γραμμή πέντε χιλιάδων χιλιομέτρων. Αυτά γίνονται μόνο σε ένα τραπέζι αίθουσας συνεδριάσεων. Και στην πράξη δε δουλεύουν. Κάπως έτσι καταλήγεις τη μια στιγμή η Νότια Αφρική να γιορτάζει τη δημοκρατία το 1994, και την ίδια ώρα που ο κόσμος παρακολουθούσε γενοκτονικές σφαγές [στη Ρουάντα].

Επιβολή συνόρων και διαχωρισμός κοινοτήτων σε μη οργανικά σημεία. Αυτό είναι το υπόβαθρο.  Και ακριβώς για αυτό, όταν μιλάμε για ανεξαρτησία στην Αφρική, για κυριαρχία, για την ικανότητά μας να καθορίζουμε το μέλλον μας, η ιδέα του Παναφρικανισμού παραμένει στο επίκεντρο.

Είναι σημαντικό να πούμε ότι η ιδέα του Παναφρικανισμού δεν προήλθε μόνο από την Αφρική. Στην πραγματικότητα, ο παναφρικανισμός αναπτύσσεται στην Καραϊβική, από ανθρώπους των οποίων οι πρόγονοι υποδουλώθηκαν στην Αφρική και μεταφέρθηκαν στον λεγόμενο Νέο Κόσμο. Σε αυτές τις ιδέες υπάρχει ένα είδος υπερηφάνειας και έγερσης. Η ανεξαρτησία της Αφρικής και της διασποράς της βρισκόταν στο επίκεντρο του κινήματος από τα τέλη του 1800 και στις αρχές του 1900. Αλλά ο αγώνας για την ανεξαρτησία εντείνεται πραγματικά τον 20ο αιώνα, και κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, από το 1945 και μετά.

Και τότε, πολλοί από τους πρώτους ηγέτες των απελευθερωτικών κινημάτων αναρωτιόνταν, τι θα κάνουμε όταν νικήσουμε; Πολεμάμε, πολεμάμε ενάντια στους αποικιοκράτες, αλλά ποιο είναι το σχέδιο όταν νικήσουμε; Ε, έγινε ένα συνέδριο το 1945 στο Μάντσεστερ, στο οποίο συμμετείχαν πολλά γνωστά ονόματα. Ο Νκρουμα ήταν εκεί, ο Νυερέρε ήταν εκεί, ο Κενυάττα ήταν εκεί… Έτσι, αυτοί οι πατέρες της Αφρικής αποφάσισαν, έκαναν πολύ σαφές ότι μόλις κερδίσουμε υπάρχει ανάγκη να ξεπεράσουμε τα τεχνητά σύνορα που έχουν δημιουργηθεί στην αφρικανική ήπειρο.

Νομίζω ότι η ομιλία που έκανε Νκρουμά, η εναρκτήρια ομιλία του στον Οργανισμό Αφρικανικής Ενότητας το 1963, είναι διδακτική, γιατί  ήξερε ότι αν η Αφρική δεν ενωθεί, και όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και πολιτικά, ο πλούτος της ηπείρου, οι άνθρωποι της ηπείρου, το μέλλον αυτής της ηπείρου δεν θα μπορέσει να οφελήσει τους λαούς της. Κι ότι αυτό είναι επείγον έργο. Και αν αποτύχουμε σε αυτό, τότε η ήπειρος θα κατακερματιστεί. Ήταν μια πολύ σημαντική έκκληση προς τους πρώτους ηγέτες της αφρικανικής ηπείρου, ότι είναι απαραίτητο για εμάς να οικοδομήσουμε αυτή την ενότητα. Η Ιστορία λέει ότι δεν τον ακούσαμε.

Υπήρχε μια άποψη τύπου, ας διατηρήσουμε τον κατακερματισμό μας, ας εστιάσουμε πιο πολύ στα εθνικά μας σχέδια παρά στα Παναφρικανικά ζητήματα… Σε κρατικό επίπεδο, λοιπόν, δεν μπορέσαμε να συνεννοηθούμε, και το διαπιστώνει κανείς και σήμερα. Οι νέες κυβερνήσεις, στην περιοχή του Σαχέλ, είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα, εκεί που από το 1945 μέχρι σήμερα διατηρεί νομισματική ένωση με τη Γαλλία. Έτσι, σε πολλές περιπτώσεις, οι πρόσφατα ανεξάρτητες αφρικανικές χώρες ή οι ηγέτες των νέων ανεξάρτητων αφρικανικών χωρών διατηρούσαν στενότερη σχέση με πρώην αποικιστές παρά με τους γείτονές τους. Με άλλα λόγια, η σχέση Γκάνας και Βρετανίας κατέληξε, ιδιαίτερα μετά την ανατροπή του Νκρουμά, ισχυρότερη από τη σχέση μεταξύ Γκάνας και Τόγκο, για παράδειγμα, αν και είναι η μία δίπλα στο άλλο. Το υπόβαθρο πάει πολύ πίσω. Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο αγώνας για τον Παναφρικανισμό είναι τελικά ένας αγώνας για την λαϊκή κυριαρχία, για την ανεξαρτησία, για το ποιού είδους μέλλον μπορεί να φέρει ευημερία στους ανθρώπους της αφρικανικής ηπείρου.

Και, για να ξεκαθαρίζουμε, ο Παναφρικανισμός δεν είναι ταυτότητα γιατί κάποιοι παρεξηγούν, και δεν είναι και κάποια μόδα. Μερικές φορές βρίσκεις μαγαζιά Pan African κομμωτήριο, Pan African νυχάδικο, Pan African παντοπωλείο. Όλα καλά, αλλά αυτό είναι καπιταλιστικό μάρκετινγκ κι όχι πολιτικό σχέδιο. Το πολιτικό εγχείρημα ήταν πάντα η ενότητα μεταξύ των ανθρώπων της αφρικανικής ηπείρου, όχι επειδή θέλουμε να κρατήσουμε τον πλούτο της ηπείρου μόνο για εμάς. θα χαρούμε να τον μοιραστούμε με τους εργάτες όλου του κόσμου. Αλλά δε θα χαρούμε να τον μοιραστούμε με τις μικρές ομάδες των εκμεταλλευτών, κυρίως εκτός της ηπείρου. Το 1987, στην Οργανισμό Αφρικανική Ενότητας  και πάλι, ο Τομά Σανκάρα έβγαλε έναν πολύ σημαντικό λόγο. Στην ουσία απηύθυνε έκκληση προς τα αφρικανικά κράτη να μποϋκοτάρουν το χρέος που τους είχαν επιβάλλει.  Είναι η περίοδος που ο νεοφιλελευθερισμός, τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής είχαν εδραιωθεί στην ήπειρο. Σε αυτό το πλαίσιο λέει ότι το χρέος θα μας σκοτώσει. Αν δεν το πληρώσουμε, όμως, δεν θα πεθάνει κανείς. Εάν επιμείνουμε να πληρώσουμε τα δάνεια, οι άνθρωποι μας θα πεινάσουν. Αυτό είναι λοιπόν ένα ερώτημα ζωής και θανάτου και το χρέος δεν θα έπρεπε καν να μας βαρύνει εξαρχής γιατί αποτελεί υπολειπόμενο της περιόδου της αποικιοκρατίας.

Ο μόνος λόγος που χρεωθήκαμε, είναι επειδή ενσωματωθήκαμε ως υποτελείς στην παγκόσμια οικονομία, μας εκμεταλλεύτηκαν, οι αποικιακές δυνάμεις πέρασαν σε ορισμένες περιπτώσεις 300 και 400 χρόνια στην ήπειρό μας, και δεν έφτιαξαν ούτε ένα δρόμο ανάμεσα σε δύο χωριά. Ο μόνος δρόμος που έφτιαξαν ήταν από το ορυχείο στο λιμάνι, για να εξάγουν τα υλικά μας. Αυτό τόνιζε ο Σανκάρα.

Σε αυτό το πλαίσιο, ήταν σημαντικό για εμάς να σκεφτούμε πάνω στο ερώτημα, πώς θα παραμείνουμε πιστοί σε αυτό το όνειρο μιας ενοποιημένης Αφρικής που θέλει να σπάσει τις αλυσίδες του ιμπεριαλισμού. Αυτό που όντως, στην ουσία του, είναι ο παναφρικανισμός. Γι αυτό και συνεχίζει να υπάρχει σήμερα. Είχαμε πισωγυρίσματα, είχαμε προκλήσεις…

Φάνηκε πως οι ηγέτες των κυβερνήσεων δεν ήταν αρκετοί για να αντισταθούμε στη σφαγή του ιμπεριαλισμού, των οικονομικών του οργανισμών κλπ

Δεν θέλω να επικρίνω τους Σανκάρα, τους Νκρουμά και τους Νυερερε του κόσμου. Ήταν αντιμέτωποι με μια θεσμική μηχανή που ήθελε να καταστρέψει εντελώς την απελευθέρωση της Αφρικής, και να εξασφαλίσει ότι η μόνη αλλαγή που θα συνέβαινε, τη δεκαετία του 1960, στα περισσότερα μέρη της ηπείρου, ήταν αυτή από την αποικιοκρατία στη νεοαποικιοκρατία. Ως εκεί θέλαν να μας επιτρέψουν.  Μπορείς, λοιπόν, να έχεις τη σημαία σου, να έχεις τον εθνικό ύμνο σου, αλλά οι οικονομικές δομές πρέπει να παραμείνουν ανέγγιχτες. Αυτό ήταν το σχέδιο του ιμπεριαλισμού τα τελευταία 70-80 χρόνια. Το γεγονός ότι δεν μπορέσαμε να αποτινάξουμε τις αλυσίδες του ιμπεριαλισμού είναι κάτι για το οποίο δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τους λαούς. Όμως ακόμα παραμένει όνειρο.

Έρχομαι στην ερώτησή σου. Για παράδειγμα, πριν από μια εβδομάδα στους δρόμους της πρωτεύουσας του Νίγηρα, κινητοποιηθεί ο κόσμος. Γιατί κινητοποιήθηκε; Κινητοποιήθηκε μετά από ένα πραξικόπημα, ενώ κανείς δεν ήξερε τι θα γίνει, υπήρξαν απειλές εισβολής υπήρξαν κι άλλα, ανατράπηκε ένας πρόεδρος, αν αυτό είναι καλό δεν το ξέρουμε ακόμη, όμως δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στο δρόμο, και τι λένε; Λένε “Έξω οι Γάλλοι”, αυτό λένε.

Οι φιλοδοξίες του λαού του Νίγηρα που θέλουν να διώξουν τους Γάλλους, το γεγονός ότι οι λαοί στο Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και στη Γουινέα έχουν ήδη λάβει μέτρα εκδίωξής τους, αυτά σε μένα δείχνουν ότι οι ιδέες του Παναφρικανισμού είναι εκεί και ήταν πάντα εκεί. Και μάλλον δεν είναι μόνο οι αξιωματούχοι που χρησιμοποιούν τον όρο σήμερα. Είναι οργανικά δεμένος με τα αιτήματα των ανθρώπων στο δρόμο.

Ακόμη και οι κυβερνητικοί ηγέτες εξακολουθούν να μιλούν για το όνειρο οργάνωσης της αφρικανικής ενότητας. Αυτό όμως δεν γίνεται από το πουθενά. Μιλάμε για προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής. Μιλάμε για το γεγονός ότι, για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν 46 στρατιωτικές βάσεις σε όλη την αφρικανική ήπειρο. Οπότε ναι, έχεις ανεξαρτησία, ναι, έχεις τη σημαία σου. Μπορούμε όμως πραγματικά να πούμε ότι είμαστε κυρίαρχες χώρες όταν υπάρχουν στρατιωτικές βάσεις μιας χώρας που δεν έχει σχέση μαζί μας; Και θα δεις ότι αυτές οι βάσεις κανέναν δεν προστατεύουν από την εγκληματικότητα, τα ορυχεία προστατεύουν ώστε να βγάζουν με ασφάλεια τα μεταλλεύματα από την ήπειρό μας

Κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, ο εχθρός σου ήταν εμφανής, έμοιαζε με έναν συγκεκριμένο τρόπο, μιλούσε με ένα συγκεκριμένο τρόπο έκανε τα πάντα με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Σήμερα ποιος είναι ο εχθρός; Ποιον πολεμάς αν θέλεις ανεξαρτησία, γνήσια ανεξαρτησία; Στην Αφρική, πρέπει να αναλάβουμε και τους ηγέτες μας, ειδικά όταν διαπιστώνουμε ότι είναι πιο πιστοί στα μονοπωλιακά συμφέροντα, εκτός της ηπείρου ή εκτός της χώρας, παρά τις προσδοκίες του λαού τους. Ομως κι αυτό από μόνο του δε φτάνει. Ο Σανκάρα ήταν ακριβώς ένας από τους ανθρώπους που το έκαναν [δεν πρόδωσαν τις λαϊκές προσδοκίες] και τέσσερα χρόνια αργότερα, δεν ήταν πια μαζί μας. Αφενός, ναι, πρέπει να είμαστε πολύ σκληροί με τους ηγέτες μας γιατί έχουν την ευθύνη να είναι πιστοί στις προσδοκίες του λαού και όχι στα συμφέροντα των μονοπωλίων και των ιμπεριαλιστών και των νεοαποικιοκρατών. Αφετέρου, όμως, ξέρουμε πως ο αγώνας ενάντια στην αποικιοκρατία δεν έχει τελειώσει ακόμη. Και είναι πολύμορφος. Για παράδειγμα σε όλη την αφρικανική ήπειρο συνεχίζουμε να βρισκόμαστε κάτω και από τον πάτο της τροφικής αλυσίδας. Είμαστε η πλουσιότερη ήπειρος στον πλανήτη και βρισκόμαστε στο κάτω μέρος της τροφικής αλυσίδας. Είμαστε καλοί μόνο για να βγάζουν τον πλούτο από τη γη μας και να τον πηγαίνουν αλλού. Τα κράτη δεν θεωρούν ότι πρέπει να αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε τον πλούτο μας εδώ. Σε πολλές χώρες της Δυτικής Αφρικής, η κυβέρνηση δεν έχει καν την ικανότητα να εκτιμήσει πόσος πλούτος υπάρχει στο μετάλλευμα που εκμεταλλεύονται [οι Δυτικοί]. Ξέρεις, ο χρυσός δεν εμφανίζεται έτσι ως καθαρός χρυσός, είναι μέσα σε πέτρα. Υπάρχει μια τεχνική διαδικασία για να εκτιμηθεί πόσο χρυσό έχει ένας βράχος. Εμείς δεν έχουμε τη δυνατότητα να το ελέγξουμε, άρα δεν ξέρουμε καν πώς να τους φορολογήσουμε. Πολλά υλικά είναι έτσι. Η καταλήστευση της ηπείρου συνεχίζεται. Μόνο που δεν τη λέμε καταλήστευση. Τεχνικά δεν είναι, αλλά γεγονός παραμένει πως πρακτικά ο χρυσός φεύγει από την ήπειρο και δεν ξέρουμε πόσο χρυσός είναι και δεν ωφελούμαστε από αυτό. Σε ό,τι με αφορά, αυτός είναι ο ορισμός της ληστείας.».-