της Γεωργίας Κριεμπάρδη

Μια φορτισμένη συζήτηση, στην οποία τέθηκαν όλα τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί στο τραπέζι, δόθηκαν απαντήσεις, εξηγήσεις και επικράτησε ένα μεγάλο «είμαστε όλοι μαζί ενάντια στην έμφυλη βία, τα αγόρια τα θέλουμε δίπλα μας, πάμε να κάνουμε σαφές ότι η κοινωνία και δη οι αρμόδιοι χρειάζονται κατάλληλη εκπαίδευση». Στη συζήτηση συμμετείχαν οι: Χάιδω Ιωαννίδου, Ψυχολόγος, Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας, Αργυρώ Χαλάτση, ΔΣ ΟΓΕ, Σύλλογος Γυναικών Καρδίτσας, Γεωργία Κριεμπάρδη, Δημοσιογράφος, The Press Project, Τζένη Κριθαρά, Δημοσιογράφος, Real News/ Fm, Ασπασία Θεοφίλου, Καλλιτέχνις, Ιδρύτρια Strong Me, Νατάσσα Καραμανλή, Συγγραφέας, Θεατρολόγος, ΔΣ Strong Me, Σοφία Θανασούλα, Ψυχολόγος, Σύνδεσμος Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου & Ν. Ηρακλείου και αστυνομικός από το Τμήμα Ενδοοικογενειακής Βίας Καρδίτσας.

Η συζήτηση ήταν έντονη και πώς αλλιώς άλλωστε, αφού βρέθηκαν μαζί άνθρωποι από διαφορετικά πεδία που προκαλούσαν ηλεκτρισμό στο κοινό. Λίγα λεπτά μετά την έναρξη της εκδήλωσης, μια μικρή ομάδα ατόμων μπήκε στην αίθουσα κρατώντας πανό και πετώντας τρικάκια, διαμαρτυρόμενη για την παρουσία «συστημικών δημοσιογράφων» και «μπάτσων», κάνοντας αναφορά στο πολυσυζητημένο για αρνητικούς λόγους Α.Τ. Ομονοίας. Αρνήθηκαν κάθε διάλογο και αποχώρησαν. Στην εκδήλωση ακούστηκαν κι αντικρουόμενες απόψεις, με κάποιες τοποθετήσεις να ξεφεύγουν κατά πολύ από τη συζήτηση και την ουσία αυτής. Ακούστηκε πως τελικά μικρή σημασία έχει αν θα ονομάζουμε το έγκλημα λόγω φύλου, γυναικοκτονία, ή όχι. Ακούστηκε ευτυχώς κι η αντίθετη άποψη, πως σημασία έχει και η ουσία και το όνομα του ιδιώνυμου εγκλήματος.

Σε δύο εξαιρετικές ομιλίες, η Ασπασία Θεοφίλου και η Νατάσα Καραμανλή από το Strong Me, συγκίνησαν μια ολόκληρη αίθουσα. Η Ασπασία κακοποιήθηκε. Βρήκε τη Νατάσα και έφτιαξαν το Strong, μακριά από κλείσιμο ματιού σε πολιτικούς για χρήματα, μακριά από την γραφειοκρατία και τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Οργανώνουν ημερίδες απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας, μιλάνε για την έμφυλη βία, βοηθούν γυναίκες. Κάνουν συνεχώς νέες, ευφάνταστες καμπάνιες. Η νέα καμπάνια του Strong Me είναι ένας φόρος τιμής στις γυναίκες που αγωνίζονται για την ελευθερία του μυαλού και του σώματός τους. Είναι μία βροντερή φωνή απέναντι στα σεξιστικά καλούπια και τους γραπτούς ή άγραφους κανόνες που θέλουν τη γυναικεία υπόσταση δέσμια. Είναι μία κραυγή που απαιτεί δικαιοσύνη για τις δολοφονημένες, τις βιασμένες, τις χτυπημένες.  «Στην χώρα μου. Στην χώρα σου και σε κάθε χώρα που έχει χτιστεί στην πατριαρχία και στην κτήση … ».

Επίσης, σε άλλη καμπάνια, η ΠΑΕ ΟΦΗ και οι ποδοσφαιριστές της στέκονται δίπλα στις γυναίκες και λένε το έγκλημα με το όνομά του. Νίκος Μαρινάκης, Μιγκέλ Μεγιάδο, Γιάννης Μπουζούκης, Λουίς Περέα και Πασχάλης Στάικος, ενώνουν τις φωνές τους με το Strong ME (κίνημα για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας) και στέλνουν ηχηρό μήνυμα για τη γυναικοκτονία.

Πάνω από πέντε γυναίκες και κορίτσια σκοτώνονταν κάθε ώρα από μέλος της οικογένειάς τους το 2021, σύμφωνα με νέα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναικοκτονίες. Έκθεση που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, έδειξε πως 45.000 γυναίκες και κορίτσια -πάνω από τις μισές (56%) από τις 81.100 που δολοφονήθηκαν πέρυσι σε όλο τον κόσμο- έγιναν θύματα συζύγων, συντρόφων ή άλλων συγγενικών τους προσώπων. 

Η Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα του Wave, που δημοσιεύτηκε στις 8 Μαρτίου 2022 , έπρεπε να είχε 1072 κλίνες σε δομές υποστήριξης. Έχουμε 400.

Στο τραπέζι της συζήτησης αναλύθηκε εκτενώς ο γλωσσικός χειρισμός των φύλων και του φαινομένου της έμφυλης βίας από τα ΜΜΕ. Τα Μέσα αρέσκονται στη βία, το αίμα. Όσο κυνικό κι αν ακούγεται, γιατί και τα Μέσα εκ διοικήσεων κυνικά επιχειρηματικά λειτουργούν, το αίμα πουλάει. Παρατηρούμε ακόμα περισσότερη κιτρινίλα με δημοσιογράφους να ψάχνουν για δηλώσεις ακόμα και τον φούρναρη που αγόραζε ψωμί ο κάθε γυναικοκτόνος.

Στο κομμάτι έμφυλη βία και ΜΜΕ, έχει αξία να δούμε την αρχή του παγόβουνου, πώς τα μέσα μιλάνε για τα φύλα. Οι γυναίκες παρουσιάζονται ως σεξουαλικά αντικείμενα (πχ η sexy Ελένη, η εκρηκτική Μαρία κ.α.). Ενώ η λέξη «γυναικοκτονία» από τα ΜΜΕ δεν χρησιμοποιείται πάντα, λέξεις που πηγάζουν από βαθιά στερεοτυπικές αντιλήψεις έμφυλων ρόλων όπως «γυναικουλίστικο» (αρνητικό) ή «ανδραγάθημα» (θετικό) χρησιμοποιούνται. Σε περιπτώσεις θανάτων ανδρών, οι δημοσιογράφοι θα αναφερθούν στο πόσο ισχυροί ήταν επαγγελματικά και κοινωνικά, ενώ σε θανάτους γυναικών θα αναφερθούν σε εξωτερικά χαρακτηριστικά αυτών και την οικογενειακή τους κατάσταση. Ορίζουν δηλαδή τη γυναίκα σε σχέση με κάποιον άνδρα (πχ Νατάσα Καραμανλή).

Οι δημοσιογράφοι κομπιάζουν όταν αναφέρονται σε θέματα γυναικοκτονιών. Υπάρχουν 4 τρόποι που τα μέσα καλύπτουν τέτοιες ειδήσεις. Ο πρώτος είναι η αντικειμενική παράθεση των γεγονότων (Μιχαηλίδης, Γ.2019). Στην περίπτωση αυτή («just the facts» όπως λέγεται διεθνώς), η είδηση παρουσιάζεται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, γι’ αυτό και συνήθως έτσι καλύπτουν τις γυναικοκτονίες τα σκανδαλοθηρικά μέσα, όπως ο κίτρινος τύπος ή οι μεσημεριανές κους-κους εκπομπές. Ο δεύτερος τρόπος κάλυψης είναι ο σεξιστικός σε συνδυασμό μάλιστα με ρατσιστικά στοιχεία. Αν ο δράστης δηλαδή δεν κατάγεται από την Ελλάδα, τονίζεται με ρατσιστικές αναφορές η καταγωγή του. Ο τρίτος τρόπος είναι επιρρίπτοντας τις ευθύνες στο θύμα (victim blaming) και συνήθως δικαιολογώντας τον δράστη. Στις περιπτώσεις αυτές, την είδηση συνοδεύουν τίτλοι όπως «εκείνη προκάλεσε», «την σκότωσε γιατί την ζήλευε και την αγαπούσε», «η αγάπη του όπλισε το χέρι», «έγκλημα πάθους» κ.α. Ο τέταρτος τρόπος κάλυψης ειδήσεων γυναικοκτονιών είναι η παρουσίαση του δράστη ως «φυσιολογικού». Τέτοιες ειδήσεις αναφέρουν για τον δράστη πως «δεν είχε δώσει δικαιώματα», «ήταν καλός οικογενειάρχης», «θόλωσε», «ήταν η κακιά στιγμή» κ.α. , τονίζοντας πως η λοιπή κοινωνία είναι σοκαρισμένη και παρακολουθεί μουδιασμένη το γεγονός. Στο σημείο αυτό βέβαια πως οι περισσότερες γυναίκες δολοφονούνται μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, με δράστες συζύγους και πατέρες.

Σε περιπτώσεις λοιπόν φόνων, τα ρεπορτάζ εστιάζουν στην εγκληματική πράξη και όχι στις αιτίες, πράγμα που δεν συμβαίνει στις γυναικοκτονίες. Εδώ, τα ρεπορτάζ εστιάζουν στις αιτίες και συγκεκριμένα στα γεγονότα που προηγήθηκαν θέτοντας το ζήτημα στη βάση ενός ψυχολογικού αυτοματισμού (ΕΠΕΙΔΗ έγινε αυτό, ΓΙ’ΑΥΤΟ έγκλημα). Το έγκλημα εξάλλου έχει αυτό καθ’ εαυτό ανθρώπινο ενδιαφέρον, καθώς σχετίζεται με βασικές αξίες της είδησης (πχ μη αναμενόμενο, αρνητικότητα κ.α.). Κάποιες εκφράσεις είναι από τους χώρος της αστυνομίας και της ιατροδικαστικής , αλλά κατά βάση οι δημοσιογράφοι χρησιμοποιούν λαϊκό , καθημερινό λεξιλόγιο με πλούσιες περιγραφές και πληθώρα επιθέτων σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών (πχ η άτυχη κοπέλα) (Μανδραβέλης, Π. 2018).

Τα κομμάτια της διαχείρισης θυμάτων αλλά και θυτών ανέλυσαν οι ειδικοί ομιλητές, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην εκδήλωση είχε η τοποθέτηση του αστυνομικού από το τοπικό τμήμα της Καρδίτσας. Αφού διάβασε τα χαρτιά του, δέχτηκε τις ερωτήσεις του κοινού. Ερωτήσεις για τα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας, για τις παραλείψεις και την μη εκπαίδευση των αστυνομικών αλλά και όσα έχουν καταγγελθεί κατά καιρούς για περιστατικά βίας που φέρνουν υπόλογη την Αστυνομία. Αναγνώρισε εγκληματικά λάθη της αστυνομίας, αναφέρθηκε -έπειτα από σχετική ερώτηση- στις τηλεοπτικές, επικίνδυνες εμφανίσεις του Σταύρου Μπαλάσκα ως Συνδικαλιστή της ΕΛ.ΑΣ. και τόνισε πως οι αστυνομικοί δεν έχουν καμία κατάλληλη εκπαίδευση για διαχείριση τέτοιων θεμάτων, ενώ σε γενικότερη συζήτηση μαζί του, μας μίλησε για όλα τα κακώς κείμενα του Σώματος.