Καπιταλισμός για τους πολλούς, σοσιαλισμός για τους λίγους. Και δυστυχώς.

του Θάνου Καμήλαλη

Φαίνεται, βάσει των απαντήσεων των δύο υπουργών, ότι πολύ γρήγορα περάσαμε από τις βαρύγδουπες εξαγγελίες Βρούτση περί προστασίας των εργαζομένων, στο σήκωμα των ώμων και στο «παιδιά αυτή είναι η κατάσταση και σε όποιον αρέσει». Περάσαμε γρήγορα επίσης στο βρίσιμο κλάδων και κοινωνικών ομάδων. Πριν λίγες εβδομάδες οι «αχάριστοι επιστήμονες» που δεν κάθονταν να μορφωθούν με σκόιλ ελικικού, προχθές οι έμποροι που λένε ψέματα γιατί «όταν λένε δεν πάμε κάλα, είναι κωδική ονομασία ότι πάνε καλά», αυτές τις μέρες οι «τεμπέληδες» εκπαιδευτικοί. Είναι προκλητικό επίσης, το ότι, όπως λέει έμμεσα ο Γεωργιάδης στην απάντησή του στη Βουλή, οποιοδήποτε αίτημα περί αλλαγής του συστήματος είναι «ανώριμο» και αποκύημα των «εφηβικών μας χρόνων».

Ζούμε όμως στο ίδιο σύστημα, μολονότι όχι με τους ίδιους κανόνες. Και μια που βρεθήκαμε μέσα σε λίγα χρόνια στη δίνη πρώτα μιας οικονομικής και στη συνέχεια μιας υγειονομικής κρίσης, πρωτόγνωρες και οι δύο για έναν αιώνα μπορούμε να διακρίνουμε πολύ καλά ότι ναι, το κράτος παρεμβαίνει στον καπιταλισμό. Μάλιστα, καθώς οι κρίσεις φαίνεται να είναι δομικό στοιχείο του ισχύοντος συστήματος, το ίδιο συμβαίνει με την κρατική παρέμβαση. Πρόκειται για μια συζήτηση που γινόταν στην αρχή της πανδημίας όταν ο ένας μετά τον άλλον, οι θιασώτες της «ελεύθερης αγοράς» αναγνώριζαν τα θετικά του κράτους και στρέφονταν στη δική του στήριξη. Τότε, πολλοί μεταξύ σοβαρού και αστείου και εν μέσω των «ο Μητσοτάκης φέρνει τον κομμουνισμό» έγραφαν ότι δίνεται ένα μάθημα και αποκαλύπτονται οι πάγιες παθογένειες. Μακάρι να ήταν τόσο απλό, αλλά μάλλον ακόμα και αυτά ήταν μέρος μιας ιδιαίτερης, περιοδικής «κανονικότητας»

Τι σύστημα έχουμε λοιπόν; Καπιταλισμό για τους πολλούς, σοσιαλισμό για τους λίγους. Ένα οικονομικό τερατούργημα όπου οι μεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες και οι δε τα οφέλη. Φυσικά το πρώτο παράδειγμα που έρχεται στο νου είναι οι τράπεζες. Κατά την οικονομική κρίση, όπως παραδέχονται πλέον και πρώην αξιωματούχοι όπως ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, σώθηκαν με χρήματα των φορολογουμένων. Άλλαξε κάτι; Τέθηκαν υπό κρατικό έλεγχο; Χρεώθηκαν οι διοικήσεις τις ζημίες τους, ποινικά ή έστω επαγγελματικά. Όχι. Μάλιστα, ακόμα και σήμερα, μετά από όλα αυτά, οποιοδήποτε κυβερνητικό μέτρο που τις αφοράς περνάει από διαπραγμάτευση υπουργών – τραπεζικών στελεχών (βλ. τραπεζικές προμήθειες, πλειστηριασμοί) και συχνά βασίζεται στην «καλή τους την καρδιά».

Κι αν εδώ υπάρχει έστω ένα κάποιο επιχείρημα που λέει ότι «οι τράπεζες έχουν τις καταθέσεις του κόσμου», όσο προχωράμε η υπεράσπιση γίνεται όλο και πιο αδύναμη. Εφοπλιστής για παράδειγμα, συνεπάγεται εθελοντική φορολόγηση, ακόμα και στα μνημονιακά χρόνια,  με συνταγματικά κατοχυρωμένες φοροαπαλλαγές. Η κρατική παρέμβαση εν μέσω του κορονοϊού έφερε τρίμηνη αναστολή υποχρεώσεων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, με το τρίμηνο να ισχύει ακόμα και για ρυθμίσεις του νόμου προστασίας της α’ κατοικίας. Αν όμως έχεις έναν τηλεοπτικό σταθμό, κέρδισες απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολή του αντιτίμου 3 εκατ. ευρώ για τηλεοπτική άδεια για όλο το 2020. Μάλιστα, σε αυτήν την περίπτωση, θα βγει και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος να μιλήσει για τη βιωσιμότητα και την ανάγκη προστασίας των θέσεων εργασίας (που παρόλα αυτά δεν θα προστατευθούν). Αν είσαι η Fraport, κέρδισες το ίδιο για τη δόση που χρωστάς στο ΤΑΙΠΕΔ για την ιδιωτικοποίηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων. Αν έχεις αεροπορική εταιρεία, ή πολυεθνικό κολοσσό, η κρίση του κορονοϊού και η όντως μηδενική κίνηση στα αεροδρόμια δεν σημαίνει ότι θα χρησιμοποιήσεις τα υπερκέρδη που μοίραζες σε μετόχους τα καλά χρόνια. Σημαίνει ότι θα ζητήσεις κρατική παρέμβαση στήριξης. Αν είσαι «επενδυτής» στην κανονικότητα» θα διασφαλίσεις πρώτα ότι όλες οι κρατικές ρυθμίσεις θα σε ωφελούν, ή «πονοκέφαλοι» όπως οι περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις θα εκμηδενιστούν. Aν είσαι σε διοίκηση ΔΕΚΟ, ή στην Ελληνική Εταιρεία Υδρογονανθράκων η κυβέρνηση που σε τοποθέτησε εκεί θα μεριμνήσει ώστε να πάρεις αύξηση ακόμα και μέσα στην πανδημία. Αν είσαι ο Πρωθυπουργός της χώρας, ή εξέχον κυβερνητικό στέλεχος, ή ακόμα και βουλευτής, μπορεί να χρωστάς ακόμα και 1,3 εκατ. σε δάνεια, ή εκατοντάδες χιλιάδες εδώ και πολλά χρόνια, με μόνο πρόβλημα το πώς θα περιορίσεις επικοινωνιακά τη φθορά. Αν είσαι κυβερνών κόμμα, μπορείς απλά να βλέπεις τα εκατομμύρια των χρεών σε δάνεια να αυξάνονται κάθε χρόνο, χωρίς κανένα σχέδιο και καμία σοβαρή πρόθεση λογοδοσίας.

Προφανώς επίσης, η κρατική παρέμβαση στον καπιταλισμό είναι θεσμοθετημένη. Λέγεται Εργατικό Δίκαιο, με διατάξεις όπως κατώτατος μισθός, 8ωρο, υπηρεσίες όπως το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας κλπ κλπ. Τα επιδόματα επίσης, είναι μια μορφή παρέμβασης. Αυτά φυσικά, παρουσιάζονται από τους ίδιους ανθρώπους ως «χάρη», ενώ ο παραπάνω κατάλογος ως «ανάγκη» και «ρεαλισμός». Κι όταν αυτές οι κραυγαλέες διαφορές τεθούν στο δημόσιο διάλογο, η καινούρια απάντηση είναι το ξόρκισμα του «διχασμού».

Πατάμε λοιπόν πολύ καλά στη Γη, για να δούμε ότι «καπιταλισμό έχουμε», αλλά όχι για όλους. Όλα τα υπόλοιπα είναι φληναφήματα υπερ του μετεφηβικού και στυγνού εφιάλτη του σοσιαλισμού των λίγων και εκλεκτών.