Στις 11 Μαρτίου 2022 αναλαμβάνει ο πρώτος Πρόεδρος της Χιλής που κατέβηκε με αριστερό πρόταγμα και λόγο, μετά τον Σαλβαδόρ Αλλιέντε. Μέχρι σήμερα, κανένας υποψήφιος για την προεδρία δεν είχε τολμήσει να μιλήσει ξεκάθαρα για αριστερά. Ακόμη και αν η εσωκομματική επιλογή του, ανεξάρτητου, Γαβριήλ Μπόριτς – έναντι του «καθαρόαιμου» κομμουνιστή Ντανιέλ Χαδουέ- ως υποψήφιου πιο «χαμηλών» αριστερών τόνων, δεν μειώνει το γεγονός της αλλαγής που καταγράφεται, τέκνο της εξέγερσης του Οκτώβρη του 2019 στη Χιλή. Κι αυτή είναι η μεγαλύτερη αλλαγή που καταγράφεται, η κοινωνική και πολιτική, κι ας μην αναδεικνύεται από τις ειδήσεις εν μέσω των πανηγυρισμών. Με το διακύβευμα του Συντάγματος, μιας αλλαγής τεράστιας σημασίας, ας μου επιτραπεί να πω πως άλλη είναι η πιο μεγάλη αλλαγή: είναι αυτή που κατόρθωσε ο ίδιος ο λαός της Χιλής, που κέρδισε το δικαίωμα να μη φοβάται και να ανασαίνει προχωρώντας βήμα βήμα προς την δικαιοσύνη και την αξιοπρέπεια.
Τα γεγονότα: Με καταμετρημένο το σύνολο των ψήφων του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών στη Χιλή, που έγιναν χτες, Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2021, ο 35χρονος Γαβριήλ Μπόριτς εκλέγεται πρόεδρος με 56% έναντι 44% του ακροδεξιού και θαυμαστή του Πινοτσέτ, Χοσέ Αντόνιο Καστ. Η νίκη του Μπόριτς, που έχει υπηρετήσει ως ανεξάρτητος βουλευτής, πρωτοστάτησε στις φοιτητικές διαμαρτυρίες για δωρεάν παιδεία το 2011, και έχει αναδειχθεί σε πρωταγωνιστή, στο πολιτικό πεδίο, μετά την εξέγερση του 2019, σημαίνει ότι ο Πρόεδρος που εξελέγη είναι και εκείνος που έχει ταχθεί ανοικτά υπέρ της ανανέωσης του Συντάγματος. Που θα υπογράψει και θα εγκρίνει το νέο Σύνταγμα, πάνω στο οποίο δουλεύει η συνταγματική επιτροπή, υπό την προεδρία μιας ιθαγενούς. Ένα Σύνταγμα στο οποίο εναντιώθηκε με κάθε τρόπο η πλευρά του Καστ.
Σε μία από τις συνεντεύξεις που κάναμε στη Χιλή, και θα ανεβάσουμε εντός των ημερών, ο παλαίμαχος συνάδελφος Κάρλος Αλζαμόρα, ο οποίος ήταν και ο τελευταίος που πήρε συνέντευξη από τον – φυλακισμένο τότε- Μανουέλ Κοντρέρας, το νο2 της δικτατορίας και επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών του Πινοτσέτ, έχει κάνει μια εξαιρετική παρατήρηση. Όταν έφυγε ο Πινοτσέτ, μας είπε, το κίνημα και το αίτημα ήταν ανθρωπιστικό. Αφορούσε στην αναγνώριση των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε η χούντα και έθετε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι γυναίκες της Χιλής στη Βίλλα Γκριμάλντι και στην Βέντα Σέξυ
Σήμερα, μετά την εξέγερση του 2019, το αίτημα είναι πολιτικό και διατυπώνεται πολιτικά, με αριστερό λόγο. Έχει, δε, μπροστά, μια γενιά που μεγάλωσε χωρίς να γνωρίσει τη δικτατορία αυτή καθ’ αυτή. Γνώρισε όμως στο πετσί της τα «απόνερα» αυτής της δικτατορίας: τον άκρατο νεοφιλελευθερισμό και την ακραία αστυνομική βία ως μόνη απάντηση στα λαϊκά αιτήματα. Κι εδώ εξηγείται η «ιδιαιτερότητα» του Μπόριτς, που υπήρξε κριτικός απέναντι και στις κυβερνήσεις της Κούβας, της Νικαράγουας και της Βενεζουέλας: ήταν ακριβώς γιατί όφειλε να ενώσει, με κάποιο τρόπο, τις δύο γενιές – την γενιά του ανθρωπιστικού αγώνα και τη γενιά των αριστερών διεκδικήσεων.
Η σημασία της κοινωνικής αλλαγής που διαπιστώνεται και στο εκλογικό αποτέλεσμα είναι τεράστια. Και τα συνθήματα που συνόδευσαν τη χθεσινή νίκη, τα μηνύματα που μας έστελναν οι σύντροφοι και φίλοι από τη Χιλή είχαν κοινό παρονομαστή: «Νικήσαμε το φασισμό». Το φασισμό που είχε οδηγήσει τη χώρα στην αγκαλιά των Σικάγο μπόυς, μετατρέποντας τη Χιλή στο πιο ακραίο παράδειγμα νεοφιλελεύθερων πολιτικών του πλανήτη και οδηγώντας την στην ακραία ανισότητα, η οποία και γέννησε τις μεγάλες διαδηλώσεις του 2011 και του 2014 και την εξέγερση του 2019.
Σε όλα αυτά τα γεγονότα, ο Γαβριήλ Μπόριτς ήταν παρών, με ηγετικό ρόλο. Προερχόμενος από το νότο, τη γη των Μαπούτσε, ως φοιτητής ήταν ο πρόεδρος της πανφοιτητικής οργάνωσης του Πανεπιστημίου της Χιλής, στο Σαντιάγο, το 2011, όταν οι φοιτητές απαίτησαν δωρεάν παιδεία. Το 2014, με το δεύτερο μεγάλο κύμα διαδηλώσεων, πριν καν πατήσει τα 30 του χρόνια, ήταν στη γερουσία, εκλεγμένος ως ανεξάρτητος, με κεντρικό σύνθημα «Να θάψουμε το οικονομικό μοντέλο Πινοτσέτ, να φορολογήσουμε τους πλούσιους». Παράλληλα, ήδη θέτει ζητήματα περιβάλλοντος, στην ιδιαίτερα ταλαιπωρημένη από την άκρατη καπιταλιστική εκμετάλλευση, Χιλή – ο νότος, από όπου έρχεται, ζει την τραγωδία αυτής της καταστροφής δεκαετίες τώρα.
Στην προεκλογική του εκστρατεία, οι τόνοι ήταν πιο χαμηλοί αλλά παρέμειναν αριστεροί: το αποτέλεσμα, η νίκη, επετεύχθη με αυτό το «χαμήλωμα» των τόνων, θα πουν οι πιο ψύχραιμοι. Κατά τη γνώμη μας, δεν πρόκειται για «νερό στο κρασί», αλλά για πολιτική επιλογή που έγινε κεντρική και σημαντική, καθώς και ο Μπόριτς και όλη η αριστερά γνωρίζει πως πριν τη συνταγματική αλλαγή τίποτε δεν μπορεί να γίνει. Η εσωκομματική ήττα του Ντανιέλ Χαδουε αυτό ακριβώς σηματοδοτούσε: την οπτική ενός μεγάλου τμήματος της αριστεράς ότι δεν ήταν καιρός για πρωθύστερα σχήματα. Πέρα από το μαξιμαλισμό – που και προσωπικώς με διακρίνει- υπήρχε το πρακτικό ζήτημα μιας συνολικής λύσης, κι αυτή σήμαινε πως τα πάντα εξαρτώνται από τη συνταγματική αλλαγή.
«Το σύστημα που εγκατέστησε ο Πινοτσέτ είναι το σύστημα που μας κυβερνάει»
Το νέο σύνταγμα, που θα καθορίσει και το μέλλον των ιθαγενικών λαών, που θα επιβάλλει εν μέρει την κοινωνική δικαιοσύνη, που θα δώσει όσα δικαιώματα στις μειονότητες κάθε είδους, και η «αποχή» από την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ΗΠΑ – όπως το διατύπωσε και ο Ντανιέλ Χαδουέ στη συνέντευξη που μας παραχώρησε -, είναι αλλαγή που αντιστοιχεί στο συνολικό λαϊκό πρόταγμα της Χιλής. Και εκεί συνεχίζει να δίνεται ο πιο σημαντικός αγώνας. Σήμερα, με τον επόμενο Πρόεδρο της χώρας στην πρώτη του γραμμή. Και με το μεγαλύτερο κομμάτι των λαϊκών δυνάμεων στο πλευρό του: Χθες, στο δεύτερο γύρο, ψήφισαν κοντά 1,3 εκατομμύρια πολίτες παραπάνω. Ήταν η μεγαλύτερη συμμετοχή (56%) από το 2012, όταν η ψήφος έπαψε να είναι υποχρεωτική, επί του απερχόμενου πολυεκατομμυριούχου προέδρου, Σεμπαστιάν Πινιέρα. Το ποσοστό αυτής της συμμετοχής – και μάλιστα εν μέσω πανδημίας – είναι ενδεικτικό και της αίσθησης του αγώνα που πρέπει να συνεχιστεί. Τίποτε δεν τελείωσε, ειδικά πριν την συνταγματική αλλαγή. Και τίποτε δεν πρόκειται να είναι ξανά το ίδιο, τώρα που οι αγώνες του λαού για μία ακόμη φορά δικαιώνονται, βάζοντας στη ζυγαριά την ίδια τη δημοκρατία. Άλλωστε, όπως μας είπαν οι γερόλυκοι πολεμιστές του δικαίου, Κουιλαπαγιούν, «ο αγώνας είναι αδιάκοπος, δεν μπορείς ποτέ να πεις ‘τώρα θα ξεκουραστώ’». Κι αυτό η Χιλή το ξέρει καλύτερα από τον καθένα.
«Ο αγώνας είναι αδιάκοπος, δεν μπορείς ποτέ να πεις ‘τώρα θα ξεκουραστώ’»